SSR-cursusmanagers Mans van Rooijen (32) en Camiel Borghuis (30) praten over hun ervaringen in coronatijd. De plotselinge overgang naar online onderwijs was niet eenvoudig maar bracht alles in een stroomversnelling. “Er zijn nu digitale alternatieven die we anders nooit of pas veel later op deze manier hadden ontwikkeld.”
Begin 2020 worden op locatie tijdens SSR-cursussen nog rollenspellen georganiseerd. Op 12 maart valt het doek
Camiel Borghuis (cursusmanager team strafrecht): “Ik was op dat moment niet zo bezig met de gevolgen van de intelligente lockdown voor mijn werk. Ik volgde het nieuws vooral als bezorgde Utrechter, niet als cursusmanager. In de samenleving stormde het, op werkgebied was het stilte voor de storm. Ook bij SSR duurde het denk ik even voordat men wist: dit zijn de richtlijnen en zo gaan we het doen. Later in het jaar verandert dat en denk je bij iedere beslissing: wat betekent dat voor ons? Je had een beeld.”
Mans van Rooijen (cursusmanager rio-opleiding): “Bij mij werd het gelijk druk. De persconferentie van premier Rutte was op donderdagavond; ik had net een tweedaagse cursus. Die avond belde ik cursisten en docenten met de mededeling dat ze met spoed naar huis moesten. Ik had de indruk dat het niet zo lang zou duren, hooguit twee of drie weken, maar dat liep dus anders. Ik was op 1 maart begonnen bij SSR en ik moest mijzelf opnieuw uitvinden. De SSR-machine draaide, maar ik wist niet welke bijdrage ik kon leveren. Wat moest ik doen? Ik ben toen veel bezig geweest met cursusuitvoeringen in de virtual classroom.
Hoe pakte de virtuele aanpak uit?
Camiel: ‘Ik ben wel positief. Cursisten hebben het digitale aanbod goed opgepakt. Ze waren in het begin heel blij dat een cursus doorging. De rechtbanken waren gesloten en dan is afwisseling heel fijn. De motivatie was ook groot. Ik moest als cursusmanager wel anders leren denken, over interactie bijvoorbeeld. Die ontstaat in de klas vaak spontaan. En daarna ga je door bij het koffieapparaat. Met Skype moet je mensen er veel meer bij betrekken. Wat vind jij ervan? En jij? Monologen zijn sowieso uit den boze, maar virtueel haken cursisten dan nóg sneller af.”
Mans: “In het begin waren de digitale vaardigheden, ook bij de deelnemers, vaak niet al te best. Dat is veel beter geworden. De fase van brandjes blussen is voorbij. Iedere drie maanden start (online) een nieuwe lichting van rechters in opleiding en ik merk dat het iedere keer beter gaat. In het begin waren wij en de cursisten blij dat er sowieso iets gebeurde. Als het aansluiten bij een online uitvoering van een cursus dan bij een enkeling niet lukte, was dat niet zo’n probleem. Nu leggen we de lat hoger, zowel technisch als inhoudelijk.
SSR docent Sjoerd Bakker zegt in een ander artikel in het SSR jaaroverzicht 2020 dat je achter het beeldscherm niet zo gemakkelijk sociale vaardigheden leert voor het leiden van zittingen
Mans: “Daar ben ik het wel mee eens. Hoever we ook gaan met de digitalisering van het onderwijs, je ervaart toch altijd een afstand. De sociale onderdelen zijn lastig. Dat merken cursisten ook. Juist daarom bieden we online weinig aan over de sociale omgang op een zitting. Dat moet écht fysiek.”
Camiel: “Mans heeft groepen cursisten die hun opleiding volgen, ik heb veel inhoudelijke cursussen die een paar keer per jaar worden gegeven. Zijn cursisten kennen elkaar en er heerst een 
groepsgevoel. Dat gevoel valt online weg. Voor ‘mijn’ inhoudelijke cursussen geldt dat minder, hoewel het gemis aan contact daar ook wel kan spelen. Rond de kerst kregen we een urgente opdracht voor ‘Toga Aan’; een cursus op locatie die (assistent)officieren voorbereidt op hun proeve van bekwaamheid. Het Openbaar Ministerie had die officieren al ingepland voor zittingen, dus móest de ‘Toga Aan’- cursus online doorgaan om hen voor te bereiden op hun proeve. Je zet zo’n cursus met de beste bedoelingen op, maar je kunt een klassikale cursus nooit helemaal nabootsen. Niets kan op tegen een echt rollenspel.”
Gaan ‘coronarechters’ niet met een achterstand aan de slag?
Mans: ‘Rechters hebben wellicht de eerste jaren op sommige gebieden achterstanden. Omdat de opleidingen een sterk analytisch en reflectief karakter hebben, denk ik dat rechters in opleiding goed weten welke achterstanden dat zijn. Er is een grote rol weggelegd voor de werkplek in het opleiden van rechters en raadsheren. Ik hoop dat bij de gerechten voldoende aandacht is voor de opleidingstekorten en dat ze die opvangen.”
Camiel: “We geven enkele online cursussen die we veel liever fysiek zouden geven. De evaluaties daarvan zijn positiever dan ik had verwacht, maar iedereen zegt ook dat het een suboptimale vorm is. Bij de cursus over hoe je slachtoffers bejegent, mis je met Skype de finesse. De cursisten weten dat. Misschien houden ze hun eigen optreden daardoor scherper tegen het licht.” En zo heeft ieder nadeel zijn voordeel.
Camiel: “Veel van de online cursussen die SSR nu aanbiedt, zijn heel laagdrempelig en kunnen ook enige tijd mee. Er zijn nu digitale alternatieven die we anders nooit of pas veel later op deze manier hadden ontwikkeld. Voor mijzelf zie ik niet zoveel voordelen. Thuiswerken is nu noodzakelijk en je werkt zo een stuk efficiënter, maar je mist ook de reuring van een organisatie. Ik zit te veel in een bubbel. SSR onderkent dat en probeert er ook wat aan te doen door meerdere online bijeenkomsten te organiseren voor de medewerkers.”
Mans: “Ik wil graag weer naar kantoor. Er zijn namelijk te veel collega’s bij SSR die ik nog nooit heb gesproken. Maar corona heeft op SSR denk ik wel een gezonde invloed gehad. Toen ik hier
kwam, werd ik gewaarschuwd dat SSR op heel lange termijn plande. Ik denk dat de organisatie heeft geleerd dat er ook op korte termijn goed gewerkt en gepresteerd kan worden.”
Camiel: “SSR voelt niet als een logge bureaucratische organisatie. Moet er iets gebeuren? Dan gaan we kijken hoe we dat regelen. SSR voelt veel proactiever en efficiënter. Dat móest vanwege de lockdown natuurlijk, maar het had ook slechter kunnen aflopen.”
Mans: ‘En ik hoop dat mensen de SSR-cursussen en -activiteiten nu beter gaan waarderen. Een groot aanbod moest in 2020 worden geannuleerd, en dan realiseer je je pas hoe belangrijk dat aanbod is bij de opleiding en permanente educatie van rechters, officieren en andere collega’s uit de rechterlijke organisatie.”
Dit interview is afgenomen in februari 2021 en maakt deel uit van het SSR jaaroverzicht 2020.