150 juridisch medewerkers, rechters en rio’s deelden op 30 januari in het Utrechtse Muntgebouw kennis en ervaring tijdens de Dag voor het vreemdelingenrecht. ‘Je wordt even op een ander spoor gezet’, zegt stafjurist Margriet Bakker.
Is het oorbaar voor een rechter om een betoging in Teheran te googelen en op zoek te gaan naar foto’s van een Iraanse asielzoeker? Daar is niets mis mee, vindt staatsraad Aldo Kuijer in de workshop over digitalisering van het vreemdelingenrecht, ‘maar wees er open over.’ Waaraan herken je vervalste geboorteaktes? ‘Als er tikfouten in staan, wil dat niet zeggen dat ze dús vervalst zijn. Juist als ze perfect zijn, moet je op je hoede zijn’, weet documentexpert Angèle Trommelen van het Bureau Documenten in de workshop over documentvervalsingen. En de martelmanieren die dictators bedenken om mensen aan de praat te krijgen! Arts Evert Bloemen laat ze in de workshop over de medische aspecten van het vreemdelingenrecht fotografisch de revue passeren.
Ander geluid
Zulke workshops zijn het ‘geheim’ achter een succesvolle themadag, vindt bestuursrechter Jan van Breda. ‘Ze kunnen ons een ander geluid laten horen.’ En dat lukt prima op 30 januari tijdens de Dag voor het vreemdelingenrecht in het Utrechtse Muntgebouw, zegt de Gelderse senior-rechter. ‘Er zijn in het vreemdelingenrecht een heleboel kleine onderwerpen waarmee je niet een hele cursusdag kunt vullen, maar die je wel goed in een workshop van anderhalf uur kunt behandelen. Er komen dan verhelderende onderwerpen en thema’s boven tafel. Een workshop wordt nóg interessanter als hij wordt geleid door iemand die vanuit een ander vakgebied of met een andere blik tegen het vreemdelingenrecht aankijkt. Een arts, een wetenschapper, een advocaat. Hun professionele blik is verfrissend.’
Frisse blik
Zo’n frisse blik biedt advocate Corrien Ullersma tijdens de workshop over de ‘nareis.’ De Amsterdamse advocate is gespecialiseerd in procedures van erkende vluchtelingen om gezinsleden naar Nederland te halen (de nareis). Bestuursrechter Van Breda: ‘In het vreemdelingenrecht is heel veel Europees recht, en dan is altijd weer de vraag: hoe leggen wij dat Europese recht nu uit in de Nederlandse situatie? Het interessante van zo’n workshop is dat er een deskundige advocaat voor de groep staat die los van een concrete zaak kritisch is over de manier waarop de Rechtspraak met dat Europese recht omgaat. Let hier op, kijk hier eens naar. “Ik zie een tendens dat jullie dat zó uitleggen, en dat vind ik gek, want volgens mij bedoelt het Europees Hof dat het zó uitgelegd moet worden.” Zo hoor je dat niet in een zittingszaal. Daarom is een workshop zo nuttig.’
Lef hebben
‘Je denkt na over onderwerpen waarmee je doorgaans niet zo bezig bent. Je wordt even op een ander spoor gezet’, zegt stafjurist bij de rechtbank Midden-Nederland Margriet Bakker over het nut van een themadag als de Dag voor het vreemdelingenrecht. ‘Bij de workshop over de nareis heb ik dingen opgehaald die ik wil meenemen naar mijn collega’s. Advocate Corrien Ullersma doet al twaalf jaar gezinshereniging en ze kijkt naar dat onderwerp vanuit het belang van haar cliënten. Hoe verhouden uitspraken van het Hof van Justitie in Luxemburg zich tot die van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State? Een workshop als deze leert ons om ook kritisch naar de Afdeling te kijken. Het is belangrijk dat we als rechtbanken af en toe het lef hebben om niet volgzaam te doen wat de Afdeling doet. De rechtspleging is daar namelijk niet mee gediend.’
Hilarische workshop
Workshops tijdens SSR-themadagen moeten zo interactief mogelijk zijn en er mag best gelachen worden – graag zelfs. Docent rechtssociologie en migratierechter in Nijmegen Karen Geertsema deelt de deelnemers aan de workshop over geloofwaardigheidsbeoordeling twee arresten uit van de Hoven in Luxemburg en Straatsburg, met daarbij de opdracht om elkaar in groepjes te vertellen wat het ene hof en wat het andere hof zegt. Bij de workshop van het Bureau Documenten bereikt de interactie haar hoogtepunt als de deelnemers de vervalsingen in de geboorteakte van ene Anneke Bergman (31-04-2004) uit Utopia moeten opmerken. ‘Een hilarische’ workshop, aldus ‘s lands langstzittende vreemdelingenrechter en dagvoorzitter John Bouwman. ‘Ik heb nog nooit zoveel collega’s met een loepje een document zien bestuderen. En niemand die ziet dat die mevrouw is geboren op 31 april. Ik had het zelf ook niet gezien.’ Een workshop over documenten is leuk en leerzaam, vindt stafjurist bestuursrecht Margriet Bakker, maar ga er niet a priori vanuit dat een asielzoeker de boel bedot als hij met onjuiste informatie komt aanzetten. ‘Ik ben in 1999 in Praag beroofd en toen heb ik in een politiebureau in mijn paniek een verklaring ondertekend, waarvan bij nalezing niets klopte. Ik bedacht mij: als ik nu asiel had aangevraagd, dan was ik totaal ongeloofwaardig geweest.’
Goed behandeld
De Vreemdelingenkamer van de Afdeling bestuursrecht van de Raad van State speelt als hoogste rechter een cruciale rol in het vreemdelingenrecht. Maar wat speelt zich daar aan de Kneuterdijk eigenlijk af? Reden voor voorzitter van de Vreemdelingenkamer Nico Verheij om het gezelschap in het Muntgebouw een kijkje in ‘de keuken van de Afdeling’ – waar 18 staatsraden en 50 juristen van de Vreemdelingenkamer vorig jaar 8.800 procedures afwikkelden – te gunnen. Rechtbanken zien doorgaans alleen de zogenoemde ‘91-2’ (Artikel 91, lid 2 van de Vreemdelingenwet) uitspraken, waar nauwelijks een motivering in zit, maar achter die uitspraken schuilt een wereld. In alle gevallen wordt een nota geschreven en wordt de zaak inhoudelijk goed beoordeeld. Soms door meerdere staatsraden.
Immigranten nodig
Start de themadag in het Muntgebouw met een kijkje in de ‘keuken van de Afdeling’, de middag eindigt met een presentatie van hoogleraar Arjen Leerkes over de ‘mythe van de tijdelijkheid rond de komst van vluchtelingen en migranten.’ Het ligt volgens Leerkes wellicht politiek goed om die tijdelijkheid te benadrukken, maar feit is dat 70 procent van de asielmigranten in Nederland blijft. ‘Nederland is een immigratiesamenleving en dat blijven we. En we blijven immigranten nodig hebben.’ Het Nederlandse asielrecht zou volgens de hoogleraar migratiestudies in Maastricht, hoofddocent sociologie in Rotterdam en onderzoeker bij het WODC daarom meer gericht moeten zijn op integratie. ‘We moeten de asielmigratie en de arbeidsmigratie dichter bij elkaar brengen, zoals dat in Duitsland en Zweden gebeurt. Nu scheiden wij die twee principieel.’
Waanzinnig populair
Twee toespraken van drie kwartier en zes workshops zijn in de ogen van bestuursrechter Jan van Breda een goede mix voor een themadag. Van Breda: ‘De reden waarom deze themadag over het vreemdelingenrecht zo waanzinnig populair is – want 150 man is echt een enorme opkomst – is omdat er voor ieder wat wils is. Een themadag wordt snel te specialistisch als je hem toespitst op één deelonderwerp, en door er een thema op te plakken beperk je de reikwijdte. Iedereen komt voor de gevarieerde onderwerpen; en zo zien we elkaar ook nog eens.’