Corona zette de Rio-opleiding op haar kop, maar stak geen spaak in het wiel. Het antwoord op hoe verder te gaan met de opleiding van nieuwe rechters was digitaal. “De meeste digitale cursussen deden niet onder voor de fysieke sessies”, zegt een Rio.” Een andere Rio zegt: “Ik merk dat ik op sociaal terrein wel wat achterloop.” SSR opleidingsmanager Karima Kaddouri erkent dat corona de Rio-opleiding heeft dwarsgezeten, maar haar ook op weg heeft geholpen: “We kijken nu heel kritisch naar welke leeractiviteiten zich lenen voor blended learning, dus waarbij je verschillende leervormen mixt.”
Sandra Hendriks (42) werkt 13 jaar bij het CNV als ze besluit om het roer om te gooien. Ze solliciteert bij de Rechtspraak en mag op 1 april 2020 aan de verkorte Rio-opleiding beginnen. “Als je uit een andere wereld komt, dan is de introductie bij de nieuwe organisatie ontzettend belangrijk. Ik kende er nog niemand. Ik zat in een groep met bijna veertig Rio’s en keek ernaar uit om ze te ontmoeten en mij onder te dompelen in mijn nieuwe werkomgeving. In plaats daarvan zaten we hele dagen achter een scherm en zag ik, afgezien van de docent, niemand. Uiteindelijk kwam ik in een groepsapp terecht. Yes, ik hoor erbij!”, lacht de civiele rechter in opleiding bij de rechtbank Midden-Nederland.
Verloren
Sandra Hendriks ervaart dat de Rio-opleiding onder corona met horten en stoten verloopt en dat het leren in groepsverband (van de veertig Rio’s met wie Hendriks de opleiding begon, heeft ze er nu zo’n twaalf in het echt gezien) nog steeds ingewikkeld is, maar dat wil niet zeggen dat ze straks een ‘incomplete’ rechter is. Sandra Hendriks: “We begonnen in april en de eerste drie maanden zijn vooral bedoeld om overal mee te kijken en alles te ontdekken. Die maanden zijn verloren, maar we hebben de opleiding gelukkig wel digitaal kunnen doen. Die kennis hebben we gekregen, maar ik merk dat ik op sociaal terrein wel wat achterloop. Er is nu gelukkig wat meer leven op de rechtbank en er zijn weer volop zittingen, dus die sociale achterstand loop ik wel in.”
Onrustig
Han Verhagen (41) had de introductieweken en de eerste verbindende maanden gelukkig net achter de rug toen de coronacrisis zijn opleiding tot raadsheer overviel. Voormalig belastingadviseur Verhagen: “We waren voor een tweedaagse cursus in Zeist. De opleider was de hele dag al wat onrustig en keek regelmatig op haar telefoon. Tegen het einde van de middag meldde ze dat we naar huis moesten. SSR berichtte dat er digitale cursussen zouden worden aangeboden. Dat is snel gedaan en binnen een maand waren de eerste cursussen al omgeturnd naar digitale varianten. Er waren natuurlijk wel wat haperingen, maar de meeste digitale cursussen deden kwalitatief/inhoudelijk niet onder voor de fysieke sessies.”
Alternatieven
Er is nog een reden waarom de coronacrisis voor Han Verhagen geen roet in het eten heeft gegooid. Verhagen: “Toen duidelijk werd dat het voorlopig afgelopen was met fysieke zittingen voor het belastingrecht en het de vraag was of er überhaupt digitale zittingen zouden komen, zijn we met praktijkopleiders gaan kijken naar alternatieven om de opleidingstijd toch nuttig te besteden. Ik ben met voorstellen gekomen en die zijn ook uitgewerkt. Flexibiliteit en initiatief zijn zeker in deze tijd belangrijke competenties. Kijk naar wat wél kan en richt je daarop.” Verhagen heeft inmiddels weer een fysieke cursus in Utrecht bijgewoond en er volgen er nog drie. “Het was als vanouds. We zijn na afloop ook weer wat gaan drinken. De toegevoegde waarde van de opleiding is toch ook dat je ervaringen kunt uitwisselen.”
Monnikenbestaan
Oud-advocaat en docent privaatrecht aan de VU Sjoerd Bakker (46) is halverwege zijn opleiding tot raadsheer in Leeuwarden en is ook opleidingsdocent voor SSR. Net als Verhagen heeft hij nauwelijks last gehad van de coronacrisis. Bakker: “Mijn vrouw en kinderen zaten nog op Curaçao, waar we de afgelopen jaren hebben gewoond. Daardoor kon ik tijdens de lockdown in alle rust thuis arresten schrijven. Je komt dan vrij snel aan je aantallen, maar ik leidde ook wel een beetje een monnikenbestaan. Omdat ik een lijntje had met het familieteam in Leeuwarden, kon ik daar vrij snel weer fysieke zaken doen. Toen dat eenmaal liep, trokken ook de handelszittingen weer aan.” Tijdens de online cursussen over de meer sociale aspecten van het rechtersvak miste Sjoerd het fysieke element wel. “Sociale vaardigheden voor het leiden van zittingen ontwikkel je niet zo makkelijk op de computer.”
Behapbaar
Sjoerd Bakker heeft zich niet alleen moeten aanpassen als cursist, maar ook als docent. “In maart heb ik één deel van een fysieke cursus nakomen/niet-nakomen gegeven, en vervolgens werd alles digitaal. Ik heb op verzoek van SSR als alternatief voor die cursus online cursusmateriaal ontwikkeld als aanvulling op een aantal al bestaande video’s. Daarnaast heb ik voor de Rio-opleiding een webcollege opgenomen in zes delen over contractenrecht en corona.” Zes delen? Voor de fijnproevers dan toch zeker? Bakker lacht: “Zes keer een kwartier hoor; naar ik begrijp wordt de duur van de filmpjes afgestemd op de ervaring dat de aandachtspanne van de kijker beperkt is tot zo’n vijftien minuten per filmpje. Het moet behapbaar blijven.”
Relativeren
Begon Sandra Hendriks in april aan haar rechteropleiding, oud-stafjurist bij het Pieter Baan Centrum Louise Koekoek (36) rondde in die maand haar opleiding juist af. De eindbeoordeling ging via Skype, er was geen uitreiking van het getuigschrift en er komt dit jaar geen installatiezitting. “Dat moet erger zijn dan je opleiding in de lockdown beginnen”, vermoedt Hendriks. Is dat zo? “Daar ben ik dubbel in”, reageert politie- en kinderrechter in Den Bosch Koekoek. “In het grote geheel kan ik het ik heel goed relativeren. Waar hebben we het over? Maar als ik eerlijk ben, dan vind ik het ontzettend jammer dat ik die afsluitingsdingen heb moeten missen. Ik heb vijf jaar over mijn Rio-opleiding gedaan en in die tijd heb ik twee kinderen gekregen. Het laatste deel van de opleiding was daardoor pittig. En dan ben je na vijf jaar klaar en dan gebeurt er … niets.”
Gek
Viel bij Sandra Hendriks de start van de Rio-opleiding in het water, bij Louise Koekoek was dat het einde. “Ik zou naar het OM gaan als officier van justitie, maar na drie politierechterzittingen ging alles dicht. Daar had SSR part noch deel aan. Ze hebben met online-cursussen gedaan wat ze konden. Vanuit het OM kon helaas niet geregeld worden dat ik thuis kon werken. Ik kon niet meer in het systeem. En op kantoor mocht je niet komen. Uiteindelijk is besloten dat ik zes weken vrij was. Dat was gek.” Heeft ze dan nu als rechter geen achterstand in de zittingszaal? “Het is jammer dat ik niet meer heb kunnen doen als officier van justitie, maar ik heb een goed beeld gekregen van het OM. Ik weet hoe het is om als officier in de rechtszaal te staan.”
Positief
Opleidingsmanager Initieel ZM bij SSR Karima Kaddouri ervaart dat de Rio’s positief zijn over de snelheid waarmee SSR van fysiek naar digitaal is gegaan. Kaddouri: “Begin april zou een lichting starten met een fysieke startweek. Daarvoor moest in twee weken tijd een vervangend digitaal programma worden ontwikkeld. Dat hebben we gedaan én we hebben onder zeer hoge druk de leeractiviteiten in de eerste drie maanden van de opleiding snel gedigitaliseerd. We zijn hierbij ondanks de snelheid kritisch geweest of de leeractiviteit zich leent voor digitalisering en welke vorm het meest geschikt is. Kaddouri weet dat online leren beperkingen kan hebben. “Zittingsvaardigheden leer je niet online. Daarom hebben we er expliciet voor gekozen om de leeractiviteit zittingsrechter fysiek te laten plaatsvinden. Deze leeractiviteit heeft zelfs op de oorspronkelijke geplande datum plaatsgevonden. Intervisie willen we nu ook fysiek gaan aanbieden, omdat dit in kleine groepen kan plaatsvinden.”
Verbinding
Corona heeft de Rio-opleiding dwarsgezeten, maar haar ook op weg geholpen, zegt Karima Kaddouri. “Als er enorme druk is, dan kan er veel. We kijken nu heel kritisch naar welke leeractiviteiten zich lenen voor blended learning, dus waarbij je verschillende leervormen mixt. We maken nu ook gebruik van de virtual classroom. Die vorm van lesgeven hadden we voor corona niet. De kernopleiders en de praktijkopleiders kijken vooral naar mogelijkheden om onder invloed van corona de verbinding met fysiek en digitaal te leggen door bijvoorbeeld vaste contactmomenten te plannen. Het lichtingsgevoel en de sociale band blijven namelijk van groot belang in de opleiding.”
Dit interview is afgenomen in oktober 2020 en maakt deel uit van het SSR jaaroverzicht 2020.