De opkomst in Amersfoort van de eerste door SSR, Vereniging Erfrecht Advocaten Nederland (VEAN), Universiteit Utrecht en Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) georganiseerde professionele ontmoeting over vereffening van een nalatenschap was een succes en de uitkomst ook. Dit vindt ook Twan Bennenbroek, rechter in Oost-Brabant en voorzitter van de Expertgroep Erfrecht. “Met SSR kwamen we op het idee om een professionele ontmoeting te organiseren. Wat zou het mooi zijn als we van iedere beroepsgroep twintig deelnemers bij elkaar zouden krijgen, zeiden we tegen elkaar. Voor we het wisten, ontstond het lumineuze idee om de bijeenkomst groots aan te pakken. En kijk nu, gemiddeld zestig deelnemers per beroepsgroep. Dat is uniek!”, zegt Bennenbroek.
Enquête
De uitkomst van de unieke ontmoeting mocht er ook zijn: uit een enquête met de smartphones bleek aan het einde van de dag dat verreweg de meeste deelnemers nieuwe dingen hadden geleerd en andere inzichten over de verschillende beroepsgroepen hadden gekregen. Ze hoorden ook voorstellen die het traject van de vereffening van een nalatenschap zouden verbeteren. “De bijeenkomst voldeed kennelijk aan een enorme behoefte”, concludeert rechter Bennenbroek. Afgelopen zomer werden de nieuwe Richtlijnen vereffening nalatenschappen door de Expertgroep Erfrecht van kracht.
Winst
Mathieu Schipper, erfrechtadvocaat in Alkmaar, begrijpt heel goed waarom maar liefst 180 professionals naar de ontmoeting over vereffening in de Veerensmederij van de Wagenwerkplaats in Amersfoort kwamen. “We konden los van dossiers ervaringen uitwisselen, terwijl de discussie normaal beperkt is tot de inhoud. De workshops duurden drie kwartier, maar ze hadden met gemak anderhalf uur kunnen duren. Je praat op een totaal andere manier met elkaar dan in de normale beroepsmatige omgang”, zegt advocaat Schipper. Dat was ook voor kandidaat-notaris Maartje van Hazendonk van de Nalatenschapscoach in Leiden de winst van de dag. “Het was erg boeiend dat Rechtspraak-medewerkers, advocaten en notarissen allemaal vertegenwoordigd waren, en vooral om dingen vanuit de rechtbank te horen. Ik heb een aantal nieuwe dingen geleerd, maar er zaten in de loop van de dag ook herhalingen in het workshopprogramma.’
Dossiers
Het moet toch heerlijk zijn om, al is het maar voor één dag, weg te zijn van de confrontatie in de zittingszaal. “Dat kan”, zegt advocaat Mathieu Schipper, “maar ook als je inhoudelijk op het scherp van de snede met elkaar praat in de zittingszaal, kan dat met respect gebeuren”. Wel is het zo, zegt rechter Twan Bennenbroek, dat je tijdens zo’n professionele ontmoeting in Amersfoort “los van dossiers en los van een geschil met elkaar praat. Hier hebben we toch echt hetzelfde doel voor ogen: hoe kunnen we de vereffening van een nalatenschap verbeteren. Daarom voelde ik mij ook niet beperkt in het geven van mijn mening. Ik hoef niet bang te zijn dat een advocaat mij over een half jaar aanspreekt over wat ik hier gezegd zou hebben.” “Op die manier hebben we vandaag ook niet met elkaar gepraat. Daar koop je niets voor”, sluit advocaat Schippers aan. “Want dat is het eens en nooit weer”, waarschuwt rechter Bennenbroek.
Toezicht
Bijna alle deelnemers vonden het een goed idee om volgend jaar weer bijeen te komen. “Daar gaan we ook werk van maken”, zegt voorzitter van de Expertgroep Erfrecht Bennenbroek. “We hebben vandaag onderwerpen op tafel gekregen waarmee we echt aan de slag kunnen.” Zoals? “Het vaststellen van een voorschot bij een loon van de vereffenaar, bijvoorbeeld. Eyeopener van de dag was voor mij dat de beroepsgroepen bij een verzoek om een loonvoorschot graag bereid zijn om de rechter te informeren over de stand van zaken van een vereffening, zodat ik als rechter veel meer in handen krijg dan enkel en alleen een urenlijstje van werkzaamheden. Er is ook geen weerstand tegen toezicht door de rechter; er is eerder een vraag om toezicht, en dat toezicht mag ook scherper zijn”, constateert rechter Bennenbroek.
Onduidelijkheid
Eyeopener tijdens de workshops in Amersfoort was voor Iris Hoogendam, senior secretaris in het team kanton Haarlem, het gebrek aan uniformiteit tussen de verschillende rechtbanken. “Het was weer ernstig”. Rechter Twan Bennenbroek wil daar werk van maken. “Mijn eerste gedachte was om met de Expertgroep aan de slag te gaan met de vraag of je op een verzoek om aanwijzingen een beschikking moet afgeven of niet. Daarover mag in het land geen onduidelijkheid zijn. Nog zoiets, en daarom is zo’n ontmoeting vandaag zo productief: de verschillen in de benoemingsprocedures van de vereffenaar tussen de rechtbanken. Die zou je morgen eigenlijk al weg willen hebben.”
Stappen
Lang niet alle knelpunten bij de vereffening van een nalatenschap kunnen in één keer worden weggewerkt, zegt erfrechtadvocaat Mathieu Schipper. “Maar je kunt door de kruisbestuiving en de gedachten die we vandaag hebben uitgewisseld, wél stappen maken. Dat was het nut van de dag.” “We hadden als Expertgroep anders nooit die informatie kunnen ophalen”, besluit senior secretaris in Haarlem Iris Hoogendam. “Want het is niet zo dat we met de erfrechtadvocaten- en notarissen in de arrondissementen structureel over de procedure van erfrechtzaken praten.
De workshops
Tijdens de afronding van de bijeenkomst voor vereffenings-professionals in Amersfoort, somde dagvoorzitter hoogleraar burgerlijk recht in Utrecht Jan Biemans de wetenswaardigheden uit de drie workshops op. Zou het geen tijd worden, bleek tijdens de workshop over de benoeming van de vereffenaar, om bij iedere rechtbank een lijst te hebben met te benoemen vereffenaars?
Zo’n lijst is er voor curatoren wel. En moet er altijd een zitting komen als de vereffenaar wordt benoemd? Tijdens de workshop over de voortgang van het proces van de vereffening kwam volgens hoogleraar Biemans de ingewikkeldheid van het werk ter sprake. De deelnemers meenden dat het goed zou zijn als een uitspraak van de Hoge Raad ontlokt zou worden over de voorrang van het loon van de vereffenaar. Uit de workshop over de rekening en verantwoording door de vereffenaar, kwam nog naar voren dat een voorschot op een loon mogelijk zou moeten zijn. De rechtbank Gelderland werd daarbij genoemd als een lichtend voorbeeld. Het zou mooi zijn als bij de tweede professionele ontmoeting over vereffening, volgend jaar, in de verleden tijd gesproken zou kunnen worden over sommige vereffeningsknelpunten, hoopt rechter Bennenbroek.