Naast het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) wordt het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie (EU-Handvest) steeds vaker opgevoerd als bron van grondrechten. “Terecht, maar ook regelmatig ten onrechte, want de toepassing van het EU-Handvest verschilt wezenlijk van die van het EVRM.”, benadrukt Mirjam de Mol, onderzoeker recht van de Europese Unie aan de Universiteit Maastricht en SSR docente. Om die reden biedt SSR in 2017 de basiscursus ‘Grondrechten van de Europese Unie’ aan.
Verschil met EVRM
Vrijheid van meningsuiting, recht op eigendom, eerbiediging van privé- en familieleven, rechten van het kind en recht op non-discriminatie; grondrechten die op vrijwel alle rechtsgebieden kunnen opduiken en die ook steeds vaker toepassing vinden. 
Naast het ‘oude’, en wellicht ook vertrouwde Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) als bron van grondrechten, wordt ook het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie (EU-Handvest) steeds vaker opgevoerd als bron. Sinds het juridisch bindend worden van het EU-Handvest in december 2009, is het echter diverse keren ten onrechte aangevoerd en hebben rechters er ten onrechte aan getoetst.
Mirjam de Mol (Onderzoeker recht van de Europese Unie aan de Universiteit Maastricht/SSR docente) legt uit: “De doorwerking van het EU-Handvest in het nationale recht, de rol van de nationale rechter en de uitleg worden bepaald door het EU-recht. Het Hof van Justitie van de EU is bevoegd om prejudiciële vragen met betrekking tot het Handvest te beantwoorden. Het EU-Handvest is – anders dan het EVRM – niet zonder meer van toepassing in alle zaken. De toepasselijkheid ervan moet per zaak worden beoordeeld, op grond van artikel 51 van het EU-Handvest. Het is daarom van belang om deze toets aan artikel 51 zorgvuldig en transparant uit te voeren. Het gaat immers om het bepalen van het toepasselijk recht. Helaas is die toets niet altijd eenvoudig uit te voeren”, aldus de Mol. “De rechtspraak van het HvJEU is casuïstisch en er komt geen duidelijke test uit naar voren die werkbaar is voor concrete zaken.”
Basiscursus en zelfstudiemodule
Om medewerkers binnen de Rechterlijke Organisatie de gelegenheid te geven om (ook) vertrouwd te raken met de EU grondrechten, biedt SSR in 2017 de nieuwe basiscursus ‘Grondrechten van de Europese Unie’ aan. Tijdens deze eendaagse basiscursus komt aan de orde welke rechten in het EU-Handvest zijn opgenomen, wanneer ze van toepassing zijn en hoe ze moeten worden uitgelegd. Daarnaast wordt bekeken op welke wijze ze doorwerken in het Nederlandse recht en hoe ze zich verhouden tot de nationale grondrechten en internationale mensenrechtenverdragen (bijvoorbeeld het EVRM). Ook wordt uitgebreid aandacht besteed aan de entreetoets van artikel 51 en kunnen deelnemers van de cursus oefenen met de speciaal ontwikkelde digitale ‘Leidraad artikel 51 Handvest’. Hiermee is snel te bepalen of EU-grondrechten van toepassing zijn op een zaak. De leidraad kan ook worden gebruikt om na te gaan of de algemene beginselen van EU recht (zoals het vertrouwensbeginsel, het rechtszekerheidsbeginsel of het evenredigheidsbeginsel) van toepassing zijn. De eerste uitvoering vindt plaats op 18 april 2017. Inschrijving hiervoor is vanaf nu mogelijk via uw opleidingscoördinator (cursuscode IRRMGREU).
De leidraad maakt eveneens onderdeel uit van de digitale zelfstudiemodule ‘Toepassingsgebied van EU grondrechten: Artikel 51 EU Handvest van de Grondrechten’ die SSR gratis beschikbaar stelt vanaf mei 2017. Hiermee kunnen medewerkers van de Rechterlijke Organisatie op elk gewenst moment ondersteuning krijgen bij het uitvoeren van de entreetoets van artikel 51 Handvest. De zelfstudiemodule bevat een webcollege met een inleiding over artikel 51. Met behulp van de leidraad kunt u aan de slag met oefencasus of met een eigen zaak. Aan de hand van vragen met uitleg en voorbeelden wordt de deelnemer door de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) geleid. Nieuw is dat het daarbij mogelijk is om vragen online voor te leggen aan de docent. Nadere informatie hierover volgt in april 2017 via de SSR nieuwbrieven en SSR-website.