Een motiverend betoog voor het leveren van maatwerk in huiselijk geweldzaken en inspirerende workshops. De actualiteitendag ‘Huiselijk geweld’ op 12 mei 2017 was divers en pakkend. Deelnemers nemen extra bagage en nieuwe inzichten mee terug naar de werkplek. “Het is heel belangrijk om te kijken naar de context van de zaak en te kiezen voor een interventie waarmee je het hele gezin verder helpt”, vindt een officier van justitie.
De dag start met een bevlogen betoog van twee officieren van justitie. Zij benadrukken het belang om te kiezen voor een interventie die het beste aansluit bij de betreffende situatie. “Stel de bescherming van de vaak kwetsbare betrokkenen voorop en probeer hen niet verder te beschadigen”, vertelt Judith Schoonderwoerd Den Bezemer. “En voorkom dat het slachtoffer te vaak hetzelfde verhaal moet vertellen”, vult Evelien Ter Braak aan. “Het strafrecht dient als optimum remedium te worden gebruikt, waarbij je probeert op een andere, meer creatieve, manier in te grijpen. Kijk verder dan de gebaande paden”, is de boodschap van de sprekers.
Veiligheid waarborgen
‘Dit is een zaak voor de hulpverlening.’ Een quote die vaak wordt aangehaald, wanneer getwijfeld wordt over het effect van straf(recht) in een zaak. “Het is juist de kunst om zo goed mogelijk grip op een zaak te houden en de mogelijkheden voor interventie te verkennen in samenwerking met ketenpartners. Alleen samen kom je verder.” licht Schoonderwoerd Den Bezemer toe. “Wat kun je doen als er te weinig bewijs in een zaak is om tot vervolging over te gaan en betrokkenen mijden zorg?” vraagt een deelnemer. “Het is belangrijk om in zo’n geval te onderzoeken hoe we de veiligheid van betrokkenen kunnen waarborgen. De ‘werkknop’ en ‘afspraak op locatie’ zijn voorbeelden van middelen die ingezet kunnen worden, zodat direct contact met de politie kan worden gezocht”, expliciteert Ter Braak.
Juiste mix
De deelnemers wisselen van gedachten over verschillende dilemma’s. Hierdoor wordt inzichtelijk welke juridische mogelijkheden er voor officieren van justitie en rechters zijn en welke afwegingen gemaakt kunnen worden om tot een keuze voor een bepaalde interventie over te gaan. Dagvoorzitter Eva Kwakman (landelijk officier van justitie huiselijk geweld en zeden) gebruikt een aansprekende metafoor “Betekenisvol interveniëren is net als koken; je hebt verschillende potjes met ingrediënten op de plank staan en het is de kunst om per situatie te kiezen voor de juiste mix.” Artikel 38v Wetboek van Strafrecht is zo’n ingrediënt. Via dit artikel wordt het mogelijk een contactverbod op te leggen, mits het gevaar voor de veiligheid van betrokkenen reëel is. De mogelijkheden die dit artikel biedt, opent de ogen van een aantal deelnemers.
Een ander voorbeeld dat indruk maakt is ‘psychische (kinder)mishandeling’. “Kunnen we dit gedrag strafrechtelijk veroordelen?” vraagt Ter Braak aan de deelnemers. Nee, op dit moment niet, is de harde realiteit. Iedereen voelt aan dat het erg treurig is dat dit (nog) niet mogelijk is. Hoewel; de benadeling van de gezondheid van het slachtoffer in dergelijke zaken zou mogelijk een grond kunnen zijn om het feit toch te veroordelen op grond van art. 300 Sr. “Ik nodig jullie dan ook uit om dit te proberen en nieuwe jurisprudentie uit te lokken” zegt Schoonderwoerd Den Bezemer met een knipoog. Kwakman licht op inspirerende wijze toe dat het van belang is om je als professional te realiseren dat het om één gezin gaat, waarin veel problemen spelen. Het is van belang om jezelf steeds af te vragen: Wat kunnen we doen om het gezin te helpen? Hoe zorgen we ervoor dat de problemen worden aangepakt? En wanneer grijpen we strafrechtelijk in? “We hebben de verantwoordelijkheid om zoveel mogelijk te proberen intergenerationele overdracht tegen te gaan; om te voorkomen dat slachtoffers opnieuw slachtoffer worden of zelf huiselijk geweld gaan plegen. Onze instrumenten zijn dienend aan dit doel.” verwoordt Kwakman.
De ‘bedoeling’
Wat is handelen volgens de ‘bedoeling’? Door middel van een aansprekende TED talk van Adam Foss wordt duidelijk dat het van belang is kansen voor betrokkenen te creëren en niet alleen aan vergelding te denken. Bovendien kan veel beter worden geïnvesteerd in preventie in plaats van in repressie, aldus Foss. “Ik waarschuw alvast, deze TED talk is erg Amerikaans.” uit Judith Schoonderwoerd Den Bezemer lachend. “Toch is de kern van de boodschap zeer waardevol voor ons OM’ers en ZM’ers in Nederland.” We hebben meer macht dan we ons soms realiseren en we kunnen levens veranderen in positieve en in negatieve zin. Het is goed om ons daarvan bewust te zijn.” “Bovendien dient de maatschappelijke schade niet uit het oog te worden verloren.”, benadrukt Ter Braak.
Juridische (on)mogelijkheden
Rechter Margo Somsen vertelt over haar ervaringen als rechter in huiselijk geweldzaken. “De moeilijkheid is vaak gelegen in het feit dat ik als rechter niet alles weet. Het is de kunst om nieuwsgierig te zijn en vragen te stellen.” onderstreept Somsen. “Zeker in huiselijk geweldzaken mag je als rechter de regie voeren en vragen in Raadkamer of bepaalde aspecten van de zaak nog extra kunnen worden onderzocht, zodat je op zitting een completer dossier hebt en de zaak meer betekenisvol kunt afdoen.” Uit het verhaal van Somsen wordt ook duidelijk dat juridisch niet alles mogelijk is: “Vaak wil je helpen, maar dan kun je dat gewoon niet. Toch kun je proberen zoveel mogelijk te kiezen voor een interventie waarmee recidive kan worden tegengegaan, waardoor je kunt bijdragen aan een beter leven voor alle betrokkenen.”, benadrukt Somsen hoopgevend.
Elkaars capaciteiten benutten
Ook in de workshops wordt aandacht besteed aan de samenwerking tussen verschillende instanties, betrokken bij de zaak. Adriënne Bos en Evelien Ter Braak zetten een multidisciplinair overleg bij het Veiligheidshuis in scène. De deelnemers vervullen in dit overleg een rol die zij normaliter niet innemen. “Ik zat ineens als officier van justitie aan tafel, terwijl ik rechter ben. Dat was heel verfrissend. Ik besef me nu beter welke moeilijke afwegingen in de voorfase moeten worden gemaakt.” vertelt een rechter. “Je ervaart door dit rollenspel écht dat je elkaar nodig hebt om verder te komen” benoemt een parketsecretaris. Sander van Arum licht in een workshop toe dat het doen van een goede risicotaxatie van belang is om op een goede manier te kunnen interveniëren. “We hebben elkaar nodig om iets te bereiken in huiselijk geweldzaken. Laten we dan ook niet bang zijn en elkaars capaciteiten benutten door samen te werken.”, stelt Van Arum.
Gedragsdeskundige Jannie van der Sleen toont via diverse filmfragmenten op welke manier kinderen worden gehoord in huiselijk geweldzaken. De impact dat het delict op het kind heeft, wordt direct pijnlijk duidelijk. “Bedenk van te voren goed welke informatie je nodig hebt en onderzoek eerst of je deze informatie op een andere manier kunt verkrijgen, bijvoorbeeld door het uitvoeren van sporenonderzoek. Het horen van het kind kun je het beste alleen doen als het echt nodig is.” Licht Van der Sleen toe. “Wat doe je als verhoorder als je merkt dat het kind te emotioneel is, waardoor het niet kan verklaren?” vraagt een deelnemer. “Het belang van het kind staat voorop en dat maakt dat we zijn grenzen moeten respecteren, ook al betekent dit dat je minder bewijs in een zaak voorhanden hebt.”
Op aansprekende wijze beschrijft Wouter Karst (forensisch arts bij het NFI) op welke wijze letsel bij kinderen kan worden geduid. “Het is van belang om je van de context van de zaak bewust te zijn.” Dat medische informatie niet altijd eenduidig te interpreteren is, wordt duidelijk in deze workshop. “Het is belangrijk om meerdere scenario’s te onderzoeken in het opsporingsonderzoek, waarbij je het medisch onderzoek als een van de bewijsmiddelen kunt gebruiken.”, onderstreept Karst.
Actualiteitendag ‘Huiselijk geweld’ 18 mei 2018
De actualiteitendag ‘Huiselijk geweld’ wordt jaarlijks georganiseerd. In 2018 vindt de dag op 18 mei plaats, wederom in de Jaarbeurs in Utrecht. Ieder jaar wordt de dag op een andere manier ingevuld, passend bij de maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van huiselijk geweld. Aanmelden voor deze actualiteitendag is mogelijk via de opleidingscoördinator van uw parket of gerecht.