Verhelderend, onderhoudend en met ruimte voor discussie. Zo verliep op 17 november de ‘Dag voor de Belastingrechtspraak 2017’ in het Utrechtse stadskasteel Oudaen. Thema’s als ‘Misbruik van recht’ en ‘De derde belanghebbende’ werden deskundig ontleed en open besproken. “Zo ontstaat er een sfeer waarin je zaken van elkaar aanneemt en leert”, aldus een bezoeker.
Betaalbaar en benaderbaar
“Gelukkig is de drempel van de Nederlandse belastingrechter laag”, opent Maarten Feteris, president van de Hoge Raad, voor een volle theaterzaal de ‘Dag voor de belastingrechtspraak 2017’. “Het is niet zo dat alleen de meest vermogenden de kosten voor de procedures en de advocaten kunnen opbrengen. De belastingrechter is betaalbaar en benaderbaar tot aan de hoogste instantie.” Toch zitten er ‘gaten in de kaas’ van de toegankelijkheid, meent Feteris. Zo is er het gesloten stelsel dat maakt dat een deel van de belastingzaken niet aan de belastingrechter kan worden voorgelegd, zodat de civiele rechter daar ‘restrechter’ is. Niet effectief, aldus Feteris: “Deze rechters zijn minder deskundig en de verplichte vertegenwoordiging benadeeld minder vermogenden. Wel heeft de wetgever dit nadeel verzacht door meer beroepsmogelijkheden te bieden.” Milder is hij over de compromissen die buiten de rechter om worden gesloten via het horizontaal toezicht: ‘’Vaak nuttig en effectief”, herinnert Feteris zich uit zijn eigen tijd als belastingadviseur.
Vertaalslag oude regels
Ook een onmiddellijke digitale betaling van de griffierechten kan de toegankelijkheid vergroten, stelt Feteris, die in Litouwen ging kijken hoe de digitale rechtspraak werkt. “Telehoren verkort de reistijd en maakt het makkelijker om zittingen te plannen. Ik was in Litouwen bij een zitting en vroeg me eerst af ‘Waar zijn de partijen?’ Die bleken zichtbaar op een scherm.” Dilemma’s bij digitaal werken zijn er natuurlijk ook, zegt Feteris. “In de wet is sprake “In de wet is sprake van ‘stukken die op de zaak betrekking hebben’. Hoe pas je die definitie toe op relevante informatie uit een digitale database met tienduizenden pagina’s die dagelijks ververst worden? Digitalisering betekent een vertaalslag van de oude regels.” Tot slot breekt Feteris een lans voor het netjes behandelen van querulanten, die met hun talloze procedures de irritaties van veel rechters opwekken. “Probeer zonder aanziens des persoons door deze jungle heen te kappen. Iedere rechtszoekende heeft recht op behandeling.”
Beginselen zijn beslissend
Dagvoorzitter Hans van Leijenhorst heeft al eerder de uiteenlopende workshops kort aangeprezen. In zijn bekende, tongue-in-cheek stijl loodst hij het ‘ons kent ons-gezelschap’ van de rechters en andere belastingprofessionals in de rechtspraak soepel de dag door. Een kleine dertig bezoekers hangen in de eerste workshopronde aan de lippen van Herman van Kesteren, partner bij PricewaterhouseCoopers en raadsheer-plaatsvervanger bij gerechtshof ’s Hertogenbosch. Van Kesteren spreekt toegankelijk, met kennis van zaken, humoristisch en staat open voor suggesties uit de zaal. Het thema ‘Misbruik van recht’ spitst zich toe op zijn eigen specialiteit: de BTW-vrijstelling in Europese context. Systematisch met behulp van een beeldende powerpoint ontleedt Van Kesteren de verschillende bestanddelen van deze materie. “Begin bij de Europese beginselen van het belastingrecht”, adviseert hij zijn jonge, gretige collega’s bij PwC. “Zij vinden het maar vaag, maar dan zeg ik ‘Die grote zaak die jij wilt winnen, wordt uiteindelijk beslist op het niveau van de beginselen’.”
Klein mesje
Scholen, ziekenhuizen, banken, allemaal proberen ze zoveel mogelijk BTW-aftrek te versieren, laat Van Kesteren zien: “Met juridische hinkstapsprongen proberen ze aftrekrecht te verkrijgen.” Zoals twee Engelse ziekenhuizen die via dochtervennootschappen peperdure medische scanners aan elkaar leveren. Is dit misbruik van recht, vraagt hij de zaal. Daarna toont hij afwijkende juridische constructies en stelt de vraag opnieuw. “Is hier niet eerder sprake van een schijnhandeling?, vraagt iemand. “Precies”, antwoordt van Kesteren. “Dat is een zware juridische kwalificatie. Vergeleken met een BMW zit je dan bijna in de hoogste categorie, de 6-klasse.” Of is het misschien wel de zwaarste categorie, nog zwaarder dan misbruik van recht, vraagt dezelfde rechter zich af. Van Kesteren kijkt even peinzend de lucht in: “Daar zou je zomaar eens gelijk in kunnen hebben.” Maar een juridisch paardenmiddel hoeft niet altijd, benadrukt hij: “Soms snijdt het Europese Hof van Justitie met een klein mesje een heel groot probleem weg. Dat is natuurlijk het mooist.”
Visualiseren
Ik vond dat Herman van Kesteren heel goed een abstract onderwerp wist te visualiseren”, reageert Martha Dondorp, Rio team Belastingrecht rechtbank Zeeland-West-Brabant, na de workshop. “Ik ben zelf visueel ingesteld en dan komt zo’n verhaal beter over dan de vakliteratuur op dit gebied.” Ook de open discussie in de workshop beviel Dondorp. “Er was veel ruimte om vragen te stellen en Van Kesteren was bereid om zijn eigen mening te herzien. Dan ontstaat er een sfeer waarin je zaken van elkaar aanneemt en leert.”
Derde belanghebbende
De best bezochte middagworkshop is die over ‘De derde belanghebbende’. Een relatief nieuw fenomeen voor belastingrechters, die hier door een wetswijziging vaker mee te maken krijgen. Senior rechter Ronald Eskes leidt zijn gehoor gestructureerd langs de mogelijkheden en valkuilen die komen kijken bij het aspect ‘Derde belanghebbende’. Zodra het individueel belang van een huurder, een erfgenaam of een buurman door de zaak kan worden geraakt, mogen zij partij worden, legt Eskes uit. Bijvoorbeeld als de gemeente een WOZ-waarde vaststelt van 275.00 euro, terwijl een huurder van dat pand dit te hoog vindt. Met als belang een lagere huur mag hij in beroep gaan tegen deze beslissing, bijvoorbeeld met als inzet een WOZ-waarde van 240.000 euro. De verhuurder mag andersom procederen voor een hogere waarde, bijvoorbeeld 3 ton. “Hoeveel WOZ-beschikkingen kunnen er dan bestaan van 1 object”, vraagt Eskes plagend aan de zaal. De antwoorden zijn divers. Er kan nog veel geleerd worden rond dit thema, zo blijkt. De discussie is levendig en Eskes drukt het publiek op het hart: “Wees niet te terughoudend in het toelaten van de derde belanghebbende.”
Praktische problemen
“Heel verhelderend”, vond Jan van Knobelsdorff, raadsheer bij gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, de workshop. “Wij als hoven hebben minder dan de algemene bestuursrechter te maken gehad met de derde belanghebbende. Eskes besprak allerlei praktische problemen waar je voor komt te staan, zoals hoeveel beschikkingen er mogelijk zijn. Dat is handig om te weten.” Knobelsdorff is een vaste bezoeker van de Dag voor de Belastingrechtspraak. “Het was zoals gebruikelijk weer geslaagd. Het is leuk om zo veel bekenden tegen te komen en de bijdragen zijn heel interessant.”
Slotakkoord
Al rijmend en zingend vat Dominique Engers in het theaterzaaltje de dag samen. Haar droge humor en steken onder water leveren hier en daar lachsalvo’s van herkenning op. Wat te denken van een workshopleider die doet denken aan de jongste deelnemer van ‘Heel Holland bakt’ of de ‘Dag van de fiscale pathologie’ naar aanleiding van een opmerking van openingsspreker Feteris. De sfeer op de dag beschrijft Dominique met stijlvolle termen als ‘geanimeerd gegons’ en ‘fraaie kakafonie’. Na Dominique’s slotakkoord zet SSR-lector Bestuursrecht Jan-Joost van Gastel dagvoorzitter Hans van Leijenhorst in het zonnetje. “Hans zet als inspirator van deze Dag een stapje terug. Daarnaast is hij voor mij als lector altijd een steun en toeverlaat geweest op het fiscale front. Als dank voor zijn verdiensten graag een hartelijk applaus.”
Belastingrecht bij SSR in 2018
Ook in 2018 organiseert SSR weer een Dag voor de Belastingrechtspraak. In het nieuwe jaar informeren wij u over de datum en een inspirerend programma. Al eerder kunt u op 22 januari 2018 de cursus Omzetbelasting, actualiteiten volgen, gegeven door Herman van Kesteren. Ook volgen er medio mei nieuwe cursussen over Staatssteun. Op dit moment zijn twee cursussen over dit onderwerp in ontwikkeling. Cursusdata en programma volgen op onze website.