Vol elan en met nieuwe ideeën. Zo presenteerde een nieuwe generatie Rechtspraakbestuurders zich vorige week in de Rode Olifant in Den Haag. Het management development (MD) traject van SSR bereidde hen anderhalf jaar voor op verantwoordelijke posities. “Ik heb met andere ogen leren kijken naar de Rechtspraak”, zegt een deelnemer. “Ik kan veel beter switchen tussen bijvoorbeeld kwaliteit van rechtspreken en financiën.” Twee van de vijftien deelnemers zitten inmiddels in een gerechtsbestuur.
Skype
Het is 2040. De Franse vulkanoloog Christophe gaat scheiden van zijn Nederlandse vrouw Anita. Een gezamenlijk buitenlands avontuur liep op de klippen en zijn vrouw keert met de twee kinderen terug naar Nederland. Ze kaarten de zaak digitaal aan bij rechter ‘Justin’, die de kwestie vooral via Skype zal afhandelen. Zo legt hij contact met de ouders, met deskundigen en zijn mederechters. Het is een zaak voor de meervoudige kamer, de psychiatrische achtergrond van Christophe maakt het complex. Wat betekent dat voor de omgangsregeling? Er bestaat in 2040 inmiddels één Europees familierecht, wat de afhandeling vergemakkelijkt en bespoedigt. Binnen zes weken is er een uitspraak. Per Skype.
Afstuderen
‘Justin’ is een creatie van de deelnemers aan het MD-programma voor aankomend bestuurders en landelijke programmamanagers, dat woensdag 16 maart in Den Haag werd afgesloten. Anderhalf jaar lang heeft een groep van vijftien high potentials – rechters en raadsheren – zich bekwaamd in de ambachten van bestuurder en programmamanager. De deelnemers hebben verschillende afleveringen uit het toekomstig dagboek van rechter Justin geschreven. Daarmee laten ze zien dat ze over de waan van de dag heen kunnen kijken, precies zoals ze geleerd hebben. Het digitaal dagboek van Justin is terug te vinden op landelijk intro, en wordt wekelijks ververst. Het is een cadeautje van de groep deelnemers, om de Rechtspraak te bedanken voor alle wijze lessen.
Vlootschouw
Die lessen bestonden uit gezamenlijke bijeenkomsten, uit stages en praktijkopdrachten. Zo werd de groep klaargestoomd voor bestuurlijke verantwoordelijkheid. Vandaag bij het afstuderen presenteert ieder groepje zijn eindopdracht. De thema’s zijn divers: een mooie vlootschouw van wat de deelnemers in hun mars hebben. Wat is de waarde van een International Commercial Court? Kunnen rechters baat hebben bij harde cijfers over hun eigen werk? In de zaal zit een aantal huidige presidenten en andere bestuurders. Zij geven complimenten en stellen kritische vragen bij elk project.
Eervol
Zoals bij de ambitieuze poging van een werkgroepje om het bestaande bekostigingsmodel van de Rechtspraak te verbeteren. De vier vrouwelijke deelnemers hebben een doortimmerd alternatief financieringsmodel uitgedacht en doorgerekend. Ze staan zelfverzekerd voor de zaal. Belangrijke verbeteringen die ze claimen: hun nieuwe rekenmethode is simpeler en doet meer recht aan de kwaliteit van het rechtsspreken. Kwaliteit is een sturend criterium om formatie en budget toe te wijzen. De professionele standaarden die recent zijn vastgesteld per rechtsgebied spelen daarin een belangrijke rol. “Het is spannend als je de financiering deels aan de professionele standaarden hangt”, vindt een bestuurder. “Ik ben blij dat jullie veel minder productgroepen opvoeren”, vult een collega aan. “Nu zijn het er zeventig. Dat is veel te veel.”
Zelfvertrouwen
Jonneke Oosting is een van de bedenkers van het nieuwe rekenmodel. Ze is zeer te spreken over het MD-traject waarop ze vandaag afstudeert. “Het heeft me veel kansen geboden. Toen ik er aan begon was ik afdelingsvoorzitter strafrecht bij rechtbank Midden-Nederland. Door de opleiding ben ik tijdelijk hoofd Bedrijfsvoering en waarnemend lid van het gerechtsbestuur geweest. Nu ben ik voorzitter van de afdeling Straf, Familie en Jeugd.” Door deze verschillende posities en de ervaringen van het MD-traject heeft Oosting met andere ogen leren kijken naar de Rechtspraak. Niet alleen naar haar eigen optreden als rechter, maar ook naar de algemene professionele kwaliteit, de rol van de bodes en van de financiën. “Ik vind het een grote meerwaarde dat ik nu kan switchen en verbanden leggen tussen al deze niveaus. Ik heb ook meer stevigheid en zelfvertrouwen gekregen. Vroeger vond ik het soms moeilijk om als woordvoerder naar voren geschoven te worden. Door deze opleiding heb ik minder zenuwen. Ik heb minder reserves, ik doe het gewoon.”
Denktank
Als SSR-voorzitter Rosa Jansen tijdens de uitreiking van de certificaten alle deelnemers one minute of fame geeft om zich uit te spreken, blijkt dat alle deelnemers lovend zijn over hun ervaringen. 
Ze bedanken betrokken, gelouterd en ontroerd de begeleiding en hun eigen bestuur voor deze kans. “Ik voelde inspiratie en geborgenheid in deze groep”, zegt de jongste deelnemer. “Ik heb geen moment het idee gehad dat ik niet serieus genomen werd.” Maak van deze unieke club een vaste denktank voor de Rechtspraak, suggereert een andere cursist. “Onze groep combineert denkkracht met onbevangenheid. Het is jammer als daar geen gebruik van wordt gemaakt.” Het idee sluit aan bij wat Jansen even daarvoor heeft opgemerkt: “Dit MD-traject levert een nieuwe groep bestuurders op met veel meer gemeenschappelijke doelen, die zich realiseert dat allen met samenwerking binnen de Rechtspraak stappen gezet kunnen worden.” Herma Rappa-Velt, portefeuillehouder HRM in de Raad voor de rechtspraak, wees bij het begin van de bijeenkomst op de moed die nodig is om in deze tijd het pad van bestuurder te kiezen. “Er is de laatste jaren veel kritiek op het rechtspraakbestuur. Maar juist bestuurders kunnen de balans tussen kwaliteit en kwantiteit bewaken. En de zwakkeren van de samenleving recht doen. U heeft een belangrijke taak.”
Praktijk
Twee van de vijftien deelnemers dragen inmiddels bestuurlijke verantwoordelijkheid. “Mijn focus ligt heel erg op de kant van de kwaliteit”, vertelt Bart Van Meegen enthousiast. Hij is sinds 1 juli 2015 gerechtelijk bestuurslid van rechtbank Overijssel. “Ik voel me in het bestuur de verpersoonlijking van de inhoud en de opleiding. Zo heb ik een project rond feedback tussen rechters uitgebreid. Omdat dat bijdraagt aan de kwaliteit op de lange termijn.” Besturen is ook zakendoen en leidinggeven, stelt Van Meegen. “De aanzet daarvoor kreeg ik in het MD-traject. Maar je leert ook veel in de praktijk. Ik gun mijn medecursisten dezelfde mooie ervaring.”