Afgelopen week nam ik in De Rode Hoed in Amsterdam de biografie in ontvangst van dr. mr Wim Kist*, een van de founding fathers van de raio-opleiding. Een belangrijk moment om zo in de laatste periode van het bestaan van de raio-opleiding op deze manier terug te blikken op de oorspronkelijke ideeën ervan en stil te staan bij wat er vervolgens mee gebeurd is.
In de inspirerende omgeving van De Rode Hoed kijkt op een warme woensdagmiddag een breed gezelschap terug op het leven van Kist, zijn inspiratiebronnen en zijn drijfveren. Onder hen diverse coryfeeën van binnen en buiten de rechterlijke macht, die in het verleden met Kist hebben samengewerkt in het belang van de kwaliteit van de rechterlijke macht. Ik had het gevoel even in een totaal andere tijd te zijn beland. Niet een onplezierige overigens. Een tijd waarin de taal een belangrijke rol speelde en er ruimte was voor filosofie, bezinning en verdieping. Ik realiseerde me dat ik zelden nog deze ruimte en verdieping tref. Er is domweg geen tijd meer voor.
Kist zelf heb ik nooit ontmoet. Ik kende de foto, die zo vrolijk op de uitnodiging prijkte, uit Huize van de Kasteele in Zutphen. Er werd altijd met groot respect over hem gesproken. Voor ons raio’s was hij een foto uit het fotoboek van je grootouders. Het wekte je nieuwsgierigheid, maar er bleef ook veel onbekend. Luisterend naar de verhalen over zijn leven kwam hij tot leven en had ik graag met hem van gedachten gewisseld. “De biografie schatert van verhalen”.
In die tijd werd voor de opleiding van rechters alles wat verder reikte dan specifiek juridische kennis als nieuwlichterij afgedaan. Een multidisciplinaire benadering van maatschappelijke problemen was zeker nog niet aan de orde. Kennis was het codewoord. Volgens nauw betrokkenen heeft Kist hard moeten vechten om de raio-opleiding, waarin naast kennis en ethiek, ook bredere onderwerpen zoals kennis van het constitutionele recht, rechtsfilosofie, rechtseconomie en rechtssociologie een plaats afdwongen, van de grond te krijgen. De presidenten vonden dat kandidaten het vak veel beter in de praktijk konden leren en dat al dat vormingswerk en die verdieping alleen maar tijdsverspilling waren.
Kist geloofde in verantwoordelijkheid bij de raio, mede in het belang van de samenleving. Het is vanwege zijn volhardenheid geweest dat de verdere volmaking van de opleiding van rechters en officieren van justitie in Nederland heeft kunnen plaatsvinden. De huidige kwaliteit van de rechterlijke macht komt voort uit zijn gedachtengoed. Generaties goede rechters en officieren van justitie zijn eraan ontsproten. Zelfs de huidige nieuwe rio- en oio-opleidingen vinden hun oorsprong in hetzelfde gedachtengoed. Bijna zestig jaar later geloven wij nog steeds in zijn uitgangspunten en bijna zestig later moet er nog steeds gevochten worden om niet terug te vallen in recht toe recht aan kennisoverdracht zonder verdere vorming. Leest het boek over Kist en ga op uw handen zitten. Zijn verworvenheden mogen nooit verloren gaan.
Ik neem de vrijheid om te eindigen met drie haiku’s uit de biografie, die op speelse wijze de stadia van het vormingsproces beschrijven:
doel en de belofte
’t is nog de derde dag
de mens wordt uitgerold
als loper voor u
evaluatiefase
gedragsverandering
voor het helder raam
zie ik mijzelf zuidwaarts gaan
mijn huid blijft achter
fase van het feest
slotavond
’s avonds in de hut
schatert het van verhalen
de alpen gloeien
* Een vrije vogel met een helder lied. Biografie van Wim Kist, een linkse patriciër door Dick de Jongh, Uitgeverij Skandalon, 2016.