Integriteit behoeft in onze kringen geen lange discussie. Iedereen vindt dit belangrijk, zowel intern als ter verantwoording aan burger en samenleving. De toon van het publieke debat is scherper dan ooit. Publieke bestuurders en organisaties zijn alsmaar kwetsbaarder. De overheid werkt aan integriteit, maar kennelijk is het niet of misschien wel nooit voldoende. Over die ongemakkelijke realiteit ging ook eind vorig jaar de ‘Dag van de Integriteit’. Een dag die op de problemen van integriteitsbeleid inging. Waar schuurt het? Wat werkt en wat werkt niet? Volgens de dagvoorzitter aldaar is er helaas nog te veel naïviteit;
- nog te veel organisaties die er trots op zijn dat er bij hen geen of weinig integriteitskwesties staan geregistreerd
- die volstaan met een incidentele training
- die het genoeg vinden om een beroep te doen op het gezond verstand of
- die denken dat het voldoende is om een keer per maand een dilemma op intranet te zetten
Ik moest hieraan denken toen recent in de media een publicatie verscheen waaruit bleek dat bij het Openbaar Ministerie in de afgelopen vier jaren 117 gevallen van integriteitsschending waren geconstateerd, uiteenlopend van klein tot groot. Er volgden harde reacties en niet alleen in de media. Dit terwijl ik nergens las of hoorde hoe goed het was dat de leiding van het Openbaar Ministerie in de eigen organisatie zeer scherp had ingezet op voorkoming van integriteitschendingen, een speciaal bureau had ingericht en bovendien ook transparant was over alle geconstateerde schendingen.
Helaas is de ongemakkelijke realiteit dat de organisatie die zo’n stap zet, uiteindelijk de hardste tik op de vingers krijgt. ‘Pijnpunten in een organisatie durven blootleggen’ vergt moed en eerlijkheid. We moeten dit echter – ondanks dergelijke reacties – niet uit de weg willen gaan. Het getuigt van grote verantwoordelijkheid voor de maatschappelijke taak en bewustzijn van het lerend vermogen van een organisatie. Is het immers niet een ‘ongemakkelijke realiteit’, waarvan wij het meest leren? Kennen wij niet allen het moment, dat je, geconfronteerd met eigen handelen, graag de klok had willen terugzetten om het vervolgens anders te kunnen doen? Het zijn juist die leermomenten, waarin je vanuit een diep bewustzijn reflecteert op eigen handelen en op eigen waarden en normen.
Ik zou zowel de leiding van een organisatie, als de medewerkers, een omgeving met zulke momenten toewensen. Behalve enkele rotte appels zijn er immers in organisaties nog veel meer goedwillende medewerkers die toch verkeerde dingen doen. Dat kan komen door angst, prestatiedruk, gebrekkige ICT-systemen, cultuur of door slecht management. Als goed werkgever dien je daar alert op te zijn. En de ongemakkelijke realiteit is dat de doorsnee leiding veel te gemakkelijk denkt over integriteit. Terwijl juist de leidinggevenden zelf aan de bak moeten. Met een visie op integriteit, door zichtbaar te zijn in de organisatie, als ethisch leider handelend en uitdragend waar de organisatie voor staat. Het topmanagement moet het voorbeeld geven. En dat betekent ook af en toe de ongemakkelijke realiteit diep in de ogen zien.