Op 28 september organiseerde SSR de masterclass ‘Regie’. De vraag hoe effectief regie kan worden gevoerd in strafzaken stond daarbij centraal. Vertegenwoordigers uit de ZM, het OM en de advocatuur deelden hierover hun visie. Duidelijk werd dat het onderwerp leeft maar dat de mate waarin op dit moment regie wordt gevoerd door rechters/raadsheren per gerecht verschilt.
Wettelijk kader
Na de opening door dagvoorzitter Hans van Atteveld, lector strafrecht SSR, gaf Alex Harteveld, Advocaat-generaal bij de Hoge Raad, een korte uiteenzetting over de huidige stand van zaken ten aanzien regievoering in het strafrecht. Hij schetste daarbij het wettelijke kader waarbinnen de strafrechter regie kan voeren en duidde de jurisprudentie betreffende onder andere het appointeringsrecht.
Rol Verkeerstoren++
Wilma Groos, Sandra Ju en Anouk Bergmans van de landelijke projectgroep KEI-strafrecht, gaven daarna een presentatie over het doel en de opzet van de ‘Verkeerstoren ++’. Een (deels) gemeenschappelijke OM/ZM werkeenheid die alle zaakstromen begeleidt, bewaakt, alle zittingen plant en het rooster samenstelt. De doelstellingen hiervan zijn ambitieus: zaken sneller op zitting, minder onnodige aanhoudingen, meer werken in dezelfde samenstelling, een beter overzicht over de af te handelen zaken en meer ruimte voor professionaliteit.
De discussie die na de presentatie volgde, spitste zich toe op de vraag hoe de Verkeerstoren++ zich verhoudt tot de autonomie (en dus de regievoering) van de rechter. Wil de rechter zijn werk op punten uit handen geven aan de Verkeerstoren++? En als dat gebeurt, neemt de Verkeerstoren++ dan niet (te)veel regie en eigen verantwoordelijkheid bij de rechter weg? De boodschap die de sprekers afgeven is helder: de Verkeerstoren++ moet faciliterend zijn voor de rechter en de administratieve rompslomp rond zijn werk verminderen.
Eigenaarschap
Roel den Otter (senior rechter inhoudelijk bij de rechtbank Midden Nederland) zwengelde de discussie verder aan door te stellen dat, naast de door de Verkeerstoren++ genoemde veranderingen, tevens een cultuurverandering vereist is om tot een effectief regie voerende rechter te komen. Mogelijke oplossingen als minder reactief (gestuurd door planning en organisatie) opererende rechters, rechters die zich (van het begin tot het eind) verantwoordelijk tonen voor hun eigen zaken en het werken in vaste kamers werden daarbij genoemd.
Na de lunch stelde advocaat Stijn Franken dat rechters ook ter zitting een actievere rol zouden moeten pakken. Hij nam de zaal mee in zijn stelling dat de verdachte nooit de dupe mag worden van een slechte advocaat. Over de regie voor en na de zitting uitte hij zijn bezorgdheid over de vraag of de Rechtspraak zich, met de ontwikkeling van de Verkeerstoren++, niet teveel richt op efficiency en daarmee de kwaliteit van de rechtspraak deels uit het oog verliest.
Vanuit het Openbaar Ministerie gaf Charles Wiegant, hoofdadvocaat-generaal, een inkijkje in de wijze waarop het OM regie voert. Zijn pleidooi richtte zich op het, naar zijn overtuiging, voor regievoering essentiële onderdeel: het managen van verwachtingen. De professional dient op de hoogte te zijn van wat het management verwacht. Daarnaast moet het management zorgen dat aan alle randvoorwaarden voldaan is om als professional aan die verwachtingen te kunnen voldoen. Ook kaartte hij het dilemma rond het eigenaarschap van een zaak aan. Waar de ZM stelt dat de rechter meer verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn zaak, wil het OM de officier van justitie persoonlijk verantwoordelijk maken voor de zaak.
Workshops
Na de plenaire sessies gingen de deelnemers uiteen in verschillende workshops over hoe regievoering te verbeteren is. Hieruit kwamen de volgende aanbevelingen naar voren:
1. Er bestaat geen bezwaar tegen verdergaande communicatie tussen de strafrechter en procespartijen. Voorwaarde daarbij is wel dat de wetgever hiervoor de randvoorwaarden formuleert, waarbinnen flexibel gehandeld kan (blijven) worden. Ook moet onderscheid gemaakt worden tussen eerste en tweede aanleg.
2. Er moet meer regie gevoerd worden als het gaat over indieningstermijnen en sanctionering bij het uitblijven van reacties van partijen binnen de gestelde termijnen.
3. De noodzaak om het logistieke proces te herorganiseren wordt breed gevoeld. Bij de inrichting ervan echter, dienen nadrukkelijk ook externe partijen, zoals b.v. de advocatuur en het NIFP betrokken te worden.
4. Het OM moet het proces bij de politie meer sturen. Problemen die daar ontstaan, werken immers door tot op de zitting.
Vervolg
Tijdens de dag werd duidelijk dat er op dit moment al actief regie gevoerd wordt door rechters/raadsheren maar dat de mate waarin dit gebeurt per gerecht verschilt. Voor SSR een reden om hieraan vanaf het komende jaar in diverse cursussen separaat aandacht te besteden. Daarnaast wordt volgend jaar wederom een masterclass ‘Regievoering’ georganiseerd die een verdere verdieping biedt op deze 2015-uitvoering.