Opening SSR Zesdaagse: ‘Meer oplossingen en Grote Verhalen’

Zoek met rechters onderling open en creatief naar oplossingen. En blijf bezield dankzij Grote Verhalen die inspireren. Dat is de beste manier om de omvangrijke veranderdrukte van de laatste jaren te lijf te gaan, vinden deelnemers aan de eerste etappe ‘Lege sturing’ van de SSR-Zesdaagse in Maastricht. “Het is weinig bezielend als een discussie begint en eindigt met geld”, stelt hoogleraar Marc Loth.

“Jammer dat het in het echt niet zo gaat”, lacht de vrouwelijke rechter die net heeft verteld hoe constructief en creatief haar groepje heeft overlegd over een herkenbaar probleem: het schrijven van teveel tussenvonnissen. In de nagespeelde vergadering tussen civiele rechters wordt even geprotesteerd tegen het gerechtsbestuur dat sneller eindvonnissen wil omdat ze daar voor betaald krijgen. Maar al snel zoeken de rechters samen naar oplossingen en die vinden ze. Door zittingen actiever voor te bereiden kan sneller vonnis gewezen worden, door mondeling vonnis te wijzen bespaar je tijd en is het geen idee om ervaren rechters aan jonge collega’s te koppelen voor coaching in een veilige omgeving? “Een mooie mix van ideeën. Hier wordt effectief heen en weer gependeld tussen inhoud en proces”, reageert hoogleraar privaatrecht Marc Loth. “Dan zie je dat kwaliteit en productiviteit samen kunnen gaan.”

Eigenwijs

Loth is op 29 september in rechtbank Maastricht te gast bij de aftrap van de SSR-Zesdaagse: zes bijeenkomsten door het hele land vol verdieping en reflectie over het vak en het instituut. Deze eerste editie gaat over de ideale manier om een organisatie vol eigenwijze professionals aan te sturen. Hoe ben je als rechtspraak effectief zonder de onafhankelijkheid van rechters te bedreigen? Logische key note speaker vanavond is Paul Frissen, hoogleraar bestuurskunde en bestuursvoorzitter NSOB, auteur van het vorig jaar verschenen rapport over de governance van de Rechtspraak. Centraal in dat rapport staan het briljante vonnis, het efficiënte vonnis en het relevante vonnis. Rechters en bestuurders balanceren voortdurend tussen deze drie dimensies. Tussen het ambacht, het management en de maatschappij. “Als het goed is levert dat een rijke conversatie op, zoals vanavond tussen de civiele rechters”, stelt Frissen. “Helaas wordt er regelmatig langs elkaar heen gepraat. In de praktijk.”

Betekenisvol

Frissen blikt terug op de grote botsing tussen bestuur en werkvloer toen eind 2012 het Manifest van Leeuwarden verscheen. Te weinig inspraak, te veel werkdruk, vond een grote groep rechters. Een betekenisvol protest, vindt de hoogleraar, magistraten staan zelden op de barricaden. “Alleen al het feit dat het rechtspreken zelf als rechtspraak met een kleine r wordt geschreven en de organisatie als Rechtspraak in kapitalen, geeft te denken”, glimlacht Frissen minzaam, in zijn bekende uitdagende en eloquente stijl. Er is de laatste jaren een grote veranderdrukte in de rechtspraak, stelt hij vast. Daardoor komt de onafhankelijkheid van de rechters onder druk te staan. Het is juist dan de kunst om de drie dimensies van de rechtspraak allemaal recht te doen.

Protestacties

Dat lukt volgens het zaaltje niet in de actuele reorganisatie van de rechtspraak die ook de rechtbank Limburg aangaat. Volgens plannen van de Raad voor de rechtspraak zou in de toekomst Roermond de hoofdvestiging worden van de Limburgse rechtspraak. Enkele aanwezige rechters waren nauw betrokken bij de protestacties in Maastricht. “Wij waren totaal niet op de hoogte gesteld van deze grote verandering. Hoe word ik dan verondersteld om mij nauw betrokken te voelen bij deze organisatie?”, vraagt een deelnemer zich retorisch af. Hij erkent dat hij regelmatig afwezig is op vergaderingen waar rechters beleid bespreken. “Dan kan ik beter gewoon een zaak afhandelen, denk ik dan.”

Het Grote Verhaal

Hoogleraar Marc Loth, voormalig raadsheer bij de Hoge Raad, kan zich die houding wel voorstellen. “Het is weinig bezielend als een discussie begint en eindigt met geld met niks daartussen in. Ik zie veel verzuring bij mensen in gerechten door al het beleid dat elkaar overlapt.” Een manier om de passie en de verbinding in de rechtspraak groter te maken, is het vaker vertellen van het Grote Verhaal, bepleit Loth. “Het grote verhaal dat de rechtspraak onmisbaar is om onze normen en waarden scherp te houden, nodig voor het maatschappelijk debat, voor het normatieve onderhoud van de samenleving. Zoals de recente Haagse klimaatuitspraak waarvan Nederland van op zijn kop stond. Daar kun je over discussiëren, maar het is rechtspraak in de geest van de tijd.” Bekende rechters en bestuurders moeten dit grote verhaal volgens Loth uitdragen, zowel in de media als intern. “Zoals Geert Corstens met zijn uitspraak dat recht moet mishagen”, reageert een mannelijke strafrechter instemmend. “Dit spreekt mij enorm aan”, zegt een vrouwelijke collega. “Graag meer mensen op de boeg van het schip.”

Dienstbaar

Met een vergelijkbaar groot verhaal opende de Peter Pulles, president rechtbank Limburg, drie uur eerder enthousiast de bijeenkomst. Hij citeert uit een Amerikaanse speech van Mark Britton, die de reguliere rechtspraak aldaar waarschuwt voor de opkomst van de alternatieve en online geschillenbeslechting. Deze spelen in op de wens van de burger om snel, toegankelijk en online hun recht te halen. “Met als voordeel dat arme mensen niet meer naar een rechtbank hoeven komen en als nadeel dat zaken worden afgedaan op schimmige hotelkamers. De Rechtspraak moet hierop reageren, rechters moeten simpele verkeerszaken op hun iPad af kunnen doen. Wij moeten ten dienste staan van de maatschappij, dat is voor mij het grote verhaal.” Dan kun je nog steeds goede vonnissen maken en voldoen aan managementeisen, vindt Pulles. “Je kunt dat bij elkaar brengen. Het zijn verschillende kanten van dezelfde medaille.”

Volgende etappes

De volgende etappe van de SSR-Zesdaagse vindt plaats op woensdag 14 oktober in het Apollo hotel Breda en gaat over ‘Professionele standaarden‘. De derde etappe over ‘Rationeel beslissen‘ is donderdag 29 oktober op de rechtbank Zwolle. De data van de etappes in Haarlem (‘De Concerncode‘), Den Bosch (‘Ambacht & Atelier‘), Leeuwarden (‘Verder kijken dan…‘) en een Utrecht (r/Rechtspraak als kunstwerk) worden op korte termijn bekend gemaakt. Aanmelden voor één of meerdere van deze bijeenkomsten kan door een e-mail te sturen aan events@ssr.nl. Aan deelname zijn geen kosten verbonden.

Masterclasses

De SSR Zesdaagse; een serie masterclasses waar Rechtspraak en wetenschap elkaar ontmoeten. Zes dagen, zes locaties en zes onderwerpen die de Rechtspraak aangaan. Twee ‘inleiders’ introduceren de onderwerpen waarna er volop ruimte is voor discussie. Om tegemoet te komen aan zo min mogelijk reistijd is er gekozen voor een geografische spreiding. Om de dagelijkse werkzaamheden zo min mogelijk te belasten is de vorm een (na)middag programma, waar het leerzame wordt gecombineerd met het ‘aangename’ en PE-punten. Iedere ronde van de zesdaagse start om 15:30 en eindigt rond 19:00 uur. Aan een lichte maaltijd is gedacht.