Het vrije woord is heilig. Dat vindt Rob Wijnberg, hoofdredacteur van online journalistiek podium De Correspondent en spreker bij de Meillo-lezing op 8 oktober. Wijnberg roept rechters en officieren van justitie op om altijd voorrang te geven aan de vrijheid van meningsuiting. Zelf zouden magistraten zich vaker persoonlijk in het publieke debat moeten mengen. “Zo geef je de rechtspraak een menselijker gezicht.”
Journalist en publicist Rob Wijnberg kun je een extremist noemen in het verdedigen van de vrijheid van meningsuiting. “Ik zou het liefst alle grenzen en beperkingen van deze vrijheid uit de wet schrappen. Godslastering, de openbare orde, belediging, ze mogen geen belemmering zijn om te zeggen wat je denkt.” Zolang de wet is zoals hij is, drukt Wijnberg rechters en officieren van justitie op het hart om altijd voorrang te geven aan de vrije mening. “Het is onze meest fundamentele vrijheid. Alle andere vrijheden hangen er in mijn optiek van af, komen er uit voort.”
In Dubio
Wijnberg leeft niet alleen van het vrije woord, hij studeerde er ook op af. Zijn scriptie filosofie leidde in 2008 tot het boekje ‘In Dubio‘ waarin hij eloquent en analytisch betoogt dat het stellen van grenzen aan de vrijheid van meningsuiting filosofisch gezien onmogelijk is. “Dezelfde waarden die lijken te botsen met omstreden meningen moet je altijd vrij ter discussie kunnen stellen”, gebaart hij vurig aan de keukentafel van De Correspondent in Amsterdam. “Je moet als maatschappij je waarden niet in marmer gieten. Anders hadden we nog steeds geen vrouwenkiesrecht gehad, of dachten we nog dat de aarde het middelpunt van het heelal was.”
Haatzaaiers
Het opnieuw voor de rechter brengen van PVV-leider Geert Wilders is Wijnberg een doorn in het oog. “Het is fundamenteel strijdig met de vrijheid van meningsuiting als we de mening van een minderheid afstraffen omdat die niet past in onze communis opinio.” Daar komt bij dat ‘haatzaaien’ één van de onmogelijkste wetsartikelen is, vindt hij. “Hoe stel je vast dat iemand haat daadwerkelijk zaait?”, vraagt hij met gefronste wenkbrauwen. “Bovendien zijn in wezen alle politici haatzaaiers, ze kweken allemaal bewust antipathie tegen hun tegenstanders. Wanneer een politicus alle bankdirecteurs verwijt dat ze onze economie naar de rand van de afgrond hebben gebracht, zaait hij ook haat.”
Represailles
Alleen uitzonderlijke omstandigheden rechtvaardigen volgens Wijnberg een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting. Bedreiging met geweld bijvoorbeeld, chantage of een valse bommelding. “Want,” zegt Wijnberg, “deze daden bedreigen zelf de vrije meningsuiting. Als je gechanteerd of bedreigd wordt, durf je vanwege mogelijke represailles niet meer te zeggen wat je wilt. Dat vind ik onacceptabel.” En zo is de cirkel weer rond: alles begint en eindigt bij het vrije woord.
Wereldbeeld
Rechters en officieren voelen veel schroom om in de openbare arena vrij het debat aan te gaan. Zonde, vindt Wijnberg, dat zou heel gezond zijn. “Rechters zien zichzelf graag als objectieve, neutrale scheidsrechters. Ik pas de wet toe, mijn persoonlijke mening doet er niet toe. Net zoals journalisten, die hebben de pretentie dat ze de wereld neutraal registreren. Dat klopt niet. Het wereldbeeld van de rechter of journalist doet er ook toe. Een rechter die opgroeide in de Bijlmer heeft een ander referentiekader dan zijn collega uit Amsterdam-Zuid.” Erken openlijk dat rechtspraak ook mensenwerk is, bepleit Wijnberg. “Dat is realistischer en geloofwaardiger. Zo geef je de rechtspraak een menselijker gezicht en krijgen officieren en rechters meer ruimte hun mening vrij te uiten.”
(foto Rob Wijnberg © Bas Losekoot)
Vlees en bloed
Bij De Correspondent – een succesvol online podium voor onderzoeksjournalistiek – is nadrukkelijk gekozen voor de persoonlijke benadering. De journalisten zijn voortdurend online in gesprek met hun lezers, onthullingen worden persoonlijk gepresenteerd en uitgelegd. “Wij heten niet voor niets naar een persoon: De Correspondent”, stelt hoofdredacteur Wijnberg. Hij ziet graag dat de rechtspraak vergelijkbare stappen zet. “Rechters kunnen hun vonnis vaker persoonlijk uitleggen. En waarom lees ik altijd in de krant dat ‘de rechtbank’ heeft geoordeeld? Dat voelt zo anoniem. Het klinkt al heel anders als de voorzitter van de rechtbank met naam en toenaam genoemd wordt. Dan kan ik mij verhouden tot een rechter van vlees en bloed.”
Aanmelden Meillo-lezing
Rob Wijnberg is een van de drie sprekers tijdens de Meillo-lezing op 8 oktober in de Rode Hoed te Amsterdam. Andere sprekers zijn Lars Duursma en Rinus Otte. De Meillo-lezing is toegankelijk voor alle geïnteresseerden in recht, rechtspraak opsporing en vervolging. Aan deelname zijn geen kosten verbonden. Aanmelden is mogelijk door een e-mail te sturen naar events@ssr.nl