Op 10 juni 2015 organiseerden SSR en de vFAS (vereniging Familierecht Advocaten Scheidingsmediators) een professionele ontmoeting tussen familieadvocaten en -rechters. Het doel: van gedachten wisselen over elkaars verwachtingen vóór, tijdens en na de familiezitting.
RIO-opleiding meer dan zittingsvaardigheden alleen
‘De nieuwe RIO-opleiding gaat over meer dan alleen zittingsvaardigheden,’ begint Bakker. ‘Ook inzicht in het doel van de zitting, de attitude en kennis van conflicten komen aan bod. Zo is er in de opleiding veel aandacht voor het verloop van procedures, maar ook voor de omgangswijze tussen advocaten, rechters en andere partijen.’ Daarnaast besteedt de opleiding aandacht aan onverwachte gebeurtenissen en hoe hiermee om te gaan. Bakker benadrukt dat de meeste zittingen al goed gaan. ‘Echter, soms kan het beter. De nieuwe opleiding is gebaseerd op veel ervaringen uit de rechtelijke macht.’
Professionele standaard
Volgens Bakker is het de taak van de rechter om geschillen finaal te beslechten. Maar daar houdt het niet bij op. ‘De rechter dient ook een bijdrage te leveren aan de oplossing van het onderliggende conflict. Als iemand zich gehoord en gezien voelt, zal hij zich vrijer voelen om het probleem echt op te lossen. Het helpt als er meer aansluiting is bij de mensen die tegenover je zitten.’ Dit idee is onder meer ontstaan doordat er een expertgroep is opgericht die heeft gewerkt aan een document genaamd ‘de ideale zittingsrechter’. Hieruit is een professionele standaard gedestilleerd. ‘Wanneer je al voor de zitting helder bent over je doelstellingen en beweegredenen, krijg je mensen makkelijker mee’, stelt Bakker. ‘Hoe vliegt de rechter de zitting aan? Wat verwacht hij van de advocaat en hoe ziet de advocaat zelf zijn rol? En wat wil de cliënt; een beslissing of schikking? In overleg met alle partijen wordt een passende aanpak van de zitting gekozen.’ Bakker voegt hieraan toe dat een professionele aanpak vereist is.
Denken in belangen
Gedurende de nieuwe opleiding van rechters komen ook verschillende theorieën en modellen aan bod, die tijdens de zitting kunnen worden toegepast. Rechters leren voor iedere zitting een passende methode te kiezen. Maatwerk en differentiatie moeten tot een duurzame oplossing van het geschil leiden, zodat de uiteindelijke uitkomst van de zaak, of dit nu een beslissing of een schikking is, door alle partijen wordt geaccepteerd en nagekomen. Tenslotte krijgen rechters inzicht in onderhandelen volgens de Harvard-methode, door niet in standpunten maar in belangen te denken. Dit om de wens om te schikken zo goed mogelijk te faciliteren. Gedurende de lezing illustreert Bakker een en ander met enkele praktijkvoorbeelden. Bakker sluit af met de woorden: ‘Er is veel te leren als het gaat om onderhandelen en het begeleiden van onderhandelen.’
‘Regiezitting in alle zaken’
Na de lezing is het tijd voor het debat. Het spits wordt 
afgebeten door vFAS-bestuurslid Dianne Kroezen. In een twee minuten durende inleiding werpt zij verschillende vragen op. Hoe ga je om met de 10-dagentermijn? Uit hoeveel pagina’s bestaat de pleitnota; 2, 10 of 30 pagina’s? Haar stelling is uiteindelijk als volgt: ‘Regiezittting in alle zaken’. Met groene en rode kaarten kunnen de aanwezigen aangeven of zij het eens dan wel oneens zijn. Er is flink wat verdeeldheid in de zaal. Dagvoorzitter Martijn Gerritsen concludeert: ‘Het is handig als de pleitnota kort is en er duidelijkheid is over hoe lang die pleitnota mag zijn. Er is zeker behoefte aan een regiezitting, met name als deze in een vroeg stadium in de procedure plaatsvindt. Ook kan een regiezitting tijdsbesparing opleveren, maar of deze in iedere zaak toepasbaar is, daar is nog twijfel over.’ Op de vraag of rechters strikter moeten omgaan met de 10-dagentermijn geven met name de rechters massaal aan dat de 10-dagentermijn niet strikt gehanteerd dient te worden. De meeste advocaten zijn het hier echter mee oneens.
Eenduidigheid over agenda gewenst
De tweede stelling wordt voorgedragen door Heleen Hoogeveen, senior rechter bij de rechtbank Amsterdam: ‘Zonder goede agenda geen goede zitting’. Met uitzondering van één advocaat is iedereen het met deze stelling eens. Argumenten als ‘het is heel prettig wanneer alles per onderdeel wordt besproken’, ‘als er geen agenda is, worden cliënten overrompeld door vragen’ en ‘het is fijn dat er een agenda is, maar er moet ook ruimte zijn voor zaken die niet op de agenda staan’ worden besproken. Een veelgehoorde opmerking is dat het fijn is als er meer eenduidigheid is onder rechters over wat een agenda precies inhoudt en hoe deze kan worden geïnterpreteerd, zodat iedereen weet waar hij aan toe is.
Schriftelijke uitspraak korter en bondiger?
De laatste stelling van de bijeenkomst wordt ingeleid door Hanneke Ackermans, teamvoorzitter van de rechtbank Arnhem, en luidt: ‘De schriftelijke uitspraak moet korter en bondiger’. Uiteindelijk moet dit leiden tot lagere kosten en een snellere, betere uitspraak. Ook hierover zijn de meningen verdeeld. Een meerderheid van de aanwezige advocaten vindt het niet nodig dat alle standpunten uitgebreid worden beschreven in de beschikking. Belangrijker is dat uit de motivering blijkt dat alle argumenten wel zijn meegewogen. Ook juicht men het toe als de rechter in Voorlopige Voorzieningen-zaken meteen mondeling uitspraak gaat doen, met uitzondering van de alimentatiebeslissingen die uiteraard wat meer tijd vragen in verband met het rekenwerk. De VV-beschikking die hierop volgt kan dan kort zijn en tevens de alimentatiebeslissingen bevatten. Meerdere mensen in de zaal vinden dat er tegenwoordig daarnaast diverse moderne mogelijkheden zijn om de schriftelijke uitspraak in te korten, zoals het opnemen van de verhandeling door middel van audio. De wens van de advocaten om eerder aan te geven dat de datum voor beschikking niet wordt gehaald, is met name prettig voor cliënten. Zij leven immers erg naar een beschikking toe. Opvallend was dat de wijze waarop rechters met uitstel omgaan verschillend is: veelal achteraf op de rol, een enkeling belt vooraf met de advocaat dat termijn niet gehaald wordt. Een aantal aanwezigen geeft aan dat er ook gecommuniceerd kan worden via het roljournaal. Het liefst in een zo vroeg mogelijk stadium.
Vervolg
Op de vraag of bijeenkomsten als deze nuttig zijn, antwoorden de aanwezigen massaal: ja. Volgens hen dragen dergelijke bijeenkomsten bij aan de transparantie tussen rechters en advocaten; verwachtingen over en weer worden duidelijk. De vFAS en de SSR zullen overleg hebben over de invulling voor een nieuwe bijeenkomst. Deze vindt plaats op donderdag 9 juni 2016. Informatie hierover volgt op de agenda van de SSR site.