De Nederlandse rechtspraak functioneert goed, maar kan niet op zijn lauweren rusten. Doorlooptijden en digitalisering moeten verbeteren. En een beter en duurzaam systeem van wetgeving moet het proces van de snel verslechterende internationale concurrentiepositie van Nederland stoppen. Dit zei Hans Wijers, oud-minister van Economische Zaken, op 11 september in het WTC in Rotterdam tijdens zijn lezing op de Dag van de rechtspraak.
Het thema van de dag, ‘Waarde van het recht. Wat is rechtspraak je waard?’, werd vooral belicht vanuit de economische waarde van rechtspraak. Econoom en bestuurder Wijers wees daarbij op de internationale economische concurrentiepositie van Nederland, die verzwakt door een verkeerd systeem van wetgeving. “Het systeem van rechtspraak is fantastisch en efficiënt, hoewel daar wel verder in moet worden geïnvesteerd. De grootste bedreiging voor het concurrentievermogen van Nederland is niet de kwaliteit van rechtspraak, maar de grondstoffen (lees: de wetgeving; red.) die de rechtspraak daarbij gebruikt. Op dat terrein is onze concurrentiepositie in snel tempo aan het verslechteren”, aldus Wijers. Als voorbeeld van wetten en wetsvoorstellen die de aantrekkelijkheid van Nederland als vestigingsplaats voor het bedrijfsleven verzwakken noemde hij onder meer de afroomregeling. Deze moet voorkomen dat bestuurders miljoenen kunnen verdienen als hun bedrijf wordt overgenomen. Ook het wetsvoorstel over extraterritoriale werking bij de afwikkeling van massaschade, waardoor Nederland een ‘procedeerparadijs’ zou kunnen worden, kan schadelijke effecten hebben. En datzelfde geldt voor de bonusbeperking van twintig procent voor financiële instellingen. “Allemaal niet internationaal gedacht, maar nationaal”, waarschuwde Hans Wijers.
Commercial court
Ook Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, wees op het belang van een goede internationale concurrentiepositie voor Nederland. Bedrijven moeten, wat hem betreft, kunnen rekenen op tijdige en goede uitspraken bij conflicten. Ook voor een sterke extern georiënteerde handelseconomie heeft Nederland, volgens hem, een sterke rechtspraak nodig. “Als we willen dat bedrijven hun handelsgeschillen in Nederland afwikkelen moeten we vandaag actie ondernemen. Nederland heeft gespecialiseerde rechters in onder meer intellectueel eigendom, vervoersrecht en ondernemingsrecht die nu nog zijn ondergebracht bij verschillende rechtbanken. Het samenbrengen van al die specialistische kennis in een Commercial Court, waar grote nationale en internationale handelsconflicten snel en deskundig afgedaan kunnen worden, helpt mee aan een sterke economie en meer banen”, zo bepleitte Frits Bakker de oprichting van zo’n speciale rechtbank.
Kosten-baten
In zijn toespraak benadrukte Frits Bakker bovendien dat het belangrijk is om bij verbetertrajecten en investeringen niet alleen te kijken naar de kosten daarvan, zoals zo vaak gebeurt in tijden van crisis, maar vooral ook naar de baten die dergelijke inspanningen voortbrengen. Enkel kijken naar de prijskaartjes die hangen aan noodzakelijke verbeteringen is wat hem betreft kortzichtig. ‘In het KEI-programma is voorgerekend dat de kosten circa zestig miljoen euro bedragen, maar dat de maatschappelijke opbrengsten ongeveer vier maal zo groot zijn. De rechtspraak is een belegging met een gegarandeerd rendement: economisch en maatschappelijk. Het is aan ons om die investering waar te maken. Door professionele standaarden te ontwikkelen die constant met de tijd mee gaan. Door te leren van andere beroepsgroepen. Zodat de rechtspraak op de juiste waarde geschat wordt – door ondernemers, politici en media’, aldus de voorzitter.
Kijken in de ziel
Naast de financiële aspecten van rechtspraak konden de paar honderd 
bezoekers aan de bijeenkomst in de workshops hun hart ophalen aan de meer inhoudelijke kanten van hun vakmanschap. Zo liet trendwatcher Carl Rohde de deelnemers nadenken of zij wel ‘future proof’ zijn in de nieuwe, wantrouwende computerwereld waarin iedereen alles van elkaar wil weten. De meesten liggen daar niet wakker van. ‘We moeten vooral rustig blijven’, ‘We moeten ons niet gek laten maken’, ‘Openheid en transparantie moeten ons sieren’, ‘We willen niet alleen een economisch product zijn, maar we zullen wel flink moeten bijleren’, aldus een paar reacties.
Ook in de workshop ‘Kijken in de ziel’, waarin tv-journalist Coen Verbraak rechters opmerkelijke uitspraken probeerde te ontlokken, werd nauwelijks over geld gesproken. Daar ging het vooral om ‘problemen’ als het laten meewegen van emoties in een rechterlijk oordeel, de werkdruk en de ‘eenzame’ kanten van een vak waarover je niet met buitenstaanders kunt praten.
Cabaretier Vincent Bijlo keek in zijn slotwoord vooral naar de datum en de plaats van de Dag van de rechtspraak. “Het getuigt van lef om op 11 september te congresseren in het WTC. Maar ik begrijp dat nu wel. Dan zijn de zalen natuurlijk twee keer zo goedkoop, want niemand wil dan een congres houden. En dat geld komt dan weer vrij voor de verdere renovatie van het gebouw van de rechtspraak.”