Rechters in een meervoudige kamer kúnnen fouten maken als zij zich té snel neerleggen bij het feit dat zij unaniem tot eenzelfde beslissing komen. Datzelfde gevaar geldt als zij niet alle kennis delen waarover zij individueel beschikken. In beide gevallen zullen zij extra alert moeten zijn op de inhoud van hun overwegingen.
Tijdens de tweede bijeenkomst van de SSR-collegetour, de ‘Zesdaagse’ op 29 januari in ’s-Hertogenbosch herkenden veel van de aanwezige rechters zich in die valkuil. Een van de inleiders die middag, Femke ten Velden, docent psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, onderzocht de mogelijke valkuilen van beslissen in groepen. Aan de hand van een casus liet zij deelnemers de risico’s zien van de veel voorkomende situatie waarbij rechters de fout in kunnen gaan als zij zich te makkelijk neerleggen bij een eensluidende conclusie, en niet alle beschikbare informatie bespreken.
Kennis delen
‘Uit mijn onderzoek blijkt dat meervoudige beslissingen niet altijd tot betere resultaten leiden. Het idee dat ‘meer hoofden meer weten’ klopt in theorie, maar blijkt in de praktijk niet altijd juist. Zeker als de groep tot eenzelfde conclusie komt, is men snel geneigd die conclusie ook voor waarheid aan te nemen. Inhoudelijk wordt er dan niet meer over gesproken. Daar zit een gevaar in. Zeker als er daarnaast ook sprake is van persoonlijke of situationele factoren als tijdsdruk of moeheid’, aldus Femke ten Velden. Zij vervolgt: ‘Daarnaast zie je ook het veel voorkomende verschijnsel dat groepen, zoals een meervoudige kamer van rechters, geneigd zijn om wél uitvoerig met elkaar te spreken over informatie die zij delen –bijvoorbeeld uit een dossier- en waarover zij het eens zijn, maar niet over eventuele verschilpunten. Dat betekent in grote zaken, waar vaak een verdeling wordt gemaakt bij het doorspitten van dossiers scherp zou moeten worden gelet op wat elke rechter individueel aan kennis en informatie bezit. Als rechters praten over hetgeen iedereen weet, blijkt dit minder goede beslissingen op te leveren dan als ze ook praten over informatie waarover niet iedereen beschikt’.
Herkenning
De deelnemers aan de Zesdaagse herkenden de situaties die Femke ten Velden hen voorspiegelde. 
Dat gold ook de recente onderzoeksresultaten naar de invloed van emotie en ratio bij rechterlijke oordeelsvorming waarop mede-inleider Leny de Groot-Van Leeuwen, hoogleraar Rechtspleging aan de Radboud Universiteit Nijmegen, hen wees. Femke ten Velden: ‘Er werd volop gediscussieerd over mogelijkheden om deze valkuil bij meervoudige kamer-beslissingen te voorkomen. Dat blijkt nog niet zo makkelijk. Zeker wanneer er grote tijdsdruk is –en die is er bij rechters-, bestaat de natuurlijke neiging om juist in ogenschijnlijk probleemloze, unanieme meningsvorming een zaak snel af te tikken. En ook op deze bijeenkomst bleek dat daardoor foute beslissingen genomen kunnen worden’.
Zesdaagse
De collegetour die SSR organiseert omvat zes middagen waarop kennisoverdracht en kennistoepassing rond het rechterlijk oordeel centraal staan. De bijeenkomsten worden op verschillende locaties in het land gehouden. De volgende ontmoeting is op 7 februari in Rotterdam. Professor Ton Hol, hoogleraar Encyclopedie van het Recht en Rechtsfilosofie aan de universiteit Utrecht en Maria IJzermans, docent aan de Universiteit Tilburg zullen dan praten over de vraag of de kracht van ‘rechterlijke saaiheid’ niet anders over het voetlicht moet worden gebracht. De deelnemers oefenen daarbij onder meer in het maken van strategische overwegingen bij het motiveren. Aan deelname zijn geen kosten verbonden. Meer informatie over de bijeenkomsten en de aanmeldprocedure is hier te lezen.
Lees ook het nieuwsbericht over de eerste dag van de Zesdaagse.