‘Toeval is logisch’ is een van de bekende uitspraken van Johan Cruijff. Daar moest ik aan denken toen ik gevraagd werd om op de Dag van de Rechtspraak op 12 september aanstaande een lezing te houden over ‘Rechter in control’. Mijn verhaal daar zal gaan over (persoonlijk) leiderschap en wederzijdse afhankelijkheid. Nu wil het ‘toeval’ dat bij SSR hard gewerkt wordt aan programma’s en trainingen rond leiderschap. Vooralsnog nemen vooral bestuurders en leidinggevenden binnen ZM en OM daaraan deel, maar die doelgroep wordt uitgebreid. En flink ook als het aan mij ligt. Toeval of niet, leiderschap en al hetgeen daarbij komt kijken, is wel een van de onderwerpen waar ik zelf, en ook SSR, veel over nadenk.
‘Rechter in control’. Wat betekent dat? Rechters die de processen beheren? Rechters die bepaalde resultaten bereiken? Rechters die het laatste woord hebben? Rechters die gehoord worden? Er zijn veel invullingen voor het woord ‘control’ als je de managementboeken erop naleest.
Voor mij begint alle controle bij de persoon zelf. Met andere woorden: persoonlijk leiderschap is een conditio sine qua non voor algemeen leiderschap. Wie zichzelf niet kent en beheerst kan nooit op een goede manier leiding geven aan anderen. Ook rechters die geen ambitie hebben voor leidinggevende functies, zullen ‘heer en meester’ moeten zijn over zichzelf. Wanneer elk individu een eigen koers en een eigen ambitie nastreeft, levert dat uiteindelijk voor de organisatie een groter rendement op. Persoonlijk leiderschap is de basis voor individuen en daarmee voor de organisatie waarvoor die persoonlijkheden samen verantwoordelijk zijn.
In onze nieuwe initiële opleiding leren toekomstige rechters vanaf dag één hoe ze aan zichzelf leiding kunnen geven. Ze worden geconfronteerd met hun eigen kracht en onmacht en de verschillende manieren waarop ze daarmee kunnen omgaan. Ze leren daarmee ook inhoud geven aan het begrip wederzijdse afhankelijkheid, ook in een functie waarin onafhankelijkheid een centrale rol speelt.
Op de vraag of leiderschap, zowel persoonlijk als algemeen, kan worden aangeleerd zijn de deskundigen het volmondig eens: iedereen kan leren ‘in control’ te blijven over zichzelf en daarmee, voor wie dat wil, over anderen. Met die wetenschap in het achterhoofd zullen we dus nog meer leiderschapstrainingen en masterclasses moeten organiseren. De vele bestuurders en leidinggevenden die nu deelnemen aan de trainingen zijn razend enthousiast, blijkt uit interviews met hen. Zij krijgen, naar eigen zeggen, niet alleen meer inzicht in hun manier van ‘besturen’, maar zien ook het belang daarbij van het besturen en beheersen van hun eigen persoon. Als iedereen binnen de rechterlijke macht die houding heeft en wil werken aan het verbeteren van de authentieke eigenschappen die iedere rechter heeft, dan pas ontstaat een vruchtbare voedingsbodem voor een sterke organisatie. Boze vingertjes en manifesten zijn dan niet meer nodig.