SSR Zesdaagse brengt wetenschap en rechtspraak dichter bij elkaar

De zesdaagse collegetour over allerlei aspecten van rechterlijke oordeelsvorming, die SSR de afgelopen maanden op vele plaatsen in het land organiseerde, heeft de band tussen wetenschap en rechtspraak verstevigd. Vooral de praktische vertaalslag die de deelnemers, veelal rechters en stafjuristen, maakten van belangrijke wetenschappelijke onderzoeken en inzichten naar de rechtspraktijk bleek een succes.

Lessen geleerd

‘We hebben veel wijze lessen geleerd tijdens de bijeenkomsten. Wetenschappelijke inzichten over bijvoorbeeld een aantal valkuilen die bij oordeelsvorming kunnen optreden kwamen helder voor het voetlicht. Door de interactieve manier waarop daarmee vervolgens geoefend werd, kregen de deelnemers ook steeds meer praktische handvatten om die valkuilen te vermijden’, aldus SSR-lector Corrie ter Veer maandag 27 mei in het Beatrix Theater in Utrecht bij de afsluiting van de Zesdaagse met een Zevende Dag.

Valkuilen

De SSR-collegetour, ontworpen door Albert Klijn, wetenschappelijk adviseur bij SSR,  werd verzorgd door zes verschillende ‘koppels’ van hoogleraren op het gebied van de rechtspleging en door hen zelf gekozen ‘duo-partners’, veelal collega’s of docenten. Door de manier waarop de inleiders de stap van theorie naar praktijk maakten, kreeg de soms ingewikkelde, kale wetenschap voor veel deelnemers ook echt praktische ‘handen en voeten’: inzichten waar zij in hun eigen werk hun voordeel mee zouden kunnen doen, en die zij bovendien zouden kunnen delen met de collega’s ‘thuis’.

Zo werden de deelnemers zich bijvoorbeeld weer eens extra bewust van de ‘gevaren’ die kleven aan té snel meervoudig beslissen, of van de risico’s die tijdsdruk met zich meebrengt in raadkamer.

Ook de rol van ‘emoties’ bij rechterlijk oordelen kwam in een van de bijeenkomsten aan bod. Maria IJzermans, docent Encyclopedie aan de Universiteit van Tilburg, liet op deze zevende slotdag van de Zesdaagse nog eens zien hoe belangrijk het is dat rechters beseffen welke risicofactoren er aan emoties kleven, en hoe zij daarmee moeten omgaan. ‘In theorie weet ik een hoop dingen wel. Maar als je door oefening ook zelf direct wordt geconfronteerd met risico’s of valkuilen als emotie of tijdsdruk, dan realiseer je je veel meer de gevaren van het vak en waarop je moet letten. Dat is het belangrijkste dat deze Zesdaagse me heeft opgeleverd’, aldus een van de rechters op de ‘Zevende dag’-bijeenkomst in Utrecht op 27 mei.

Rechtsdenken

Uitermate enthousiast, ook over de formule van de Zesdaagse, toonde zich de Belgische rechtsfilosoof professor Frank Fleerackers, hoogleraar aan de universiteit in Leuven en Tilburg en lid van de Hoge Raad voor de Justitie die in België magistraten selecteert en benoemt. In een gloedvol betoog wees hij de tientallen deelnemers op deze slotdag van de Zesdaagse op het belang van ‘interactieve magistraten die vanuit een gave of ontwikkeling tot een bepaalde vorm van rechtsdenken komen’.

‘Rechters zullen zich moeten realiseren hoe partijen tot bepaalde denkbeelden of gedrag komen, en vervolgens moeten zij door interactie met die partijen tot een oordeel komen. Sommigen hebben die gave van nature. Anderen kunnen dit leren. Aan de universiteiten gebeurt dat echter nauwelijks. Er worden boekhoudjuristen afgeleverd. Ze beschikken over rechtskennis, maar weten niet wat rechtsdenken is’, aldus Fleerackers.
Volgens hem zal er bij de selectie, opleiding en benoeming tot rechters veel aandacht moeten zijn voor juist die extra vaardigheden die ‘magistraten tot architecten maakt en geen technisch tekenaars’, meent de professor. De SSR-Zesdaagse is, volgens hem, een mooi voorbeeld van zo’n verdiepingsslag die rechters, zelfs de meest ervaren onder hen, kunnen maken op het gebied van dat ‘rechtsdenken’.

Gele Toga

Bij een Zesdaagse hoort ook een algemeen klassement en een winnaar. Hoewel volgens juryvoorzitter Harm Brouwer, rechter in Amsterdam, alle koppels uitzonderlijke prestaties leverden in kennisoverdracht en training, werden professor Eddy Bauw, hoogleraar Rechtspleging aan de Universiteit van Amsterdam, en zijn collega Bart Jan van Ettekoven, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan dezelfde universiteit, uitgeroepen tot ‘winnaar’ van de Zesdaagse. Zij beten in januari dit jaar het spits af van de collegetour en verzorgden een levendige discussiemiddag over ‘beslissen en motiveren’ in rechtszaken – ook een aspect van het rechtsbedrijf vol valkuilen, zeker wanneer rechters uitgaan van ‘aannames’, aldus Bauw en Van Ettekoven afgelopen januari in ‘hun’ Zesdaagse-middag, waarin zij ook stelden dat er taaltechnisch nog het nodige te verbeteren valt aan motiveringen van rechters.
Van Rosa Jansen, rector van SSR, kreeg Bart Jan van Ettekoven (Eddy Bauw was op vakantie) een beeldje van een rechter met een, voor de gelegenheid, gele toga uitgereikt. ‘Ook uit deze Zesdaagse blijkt dat naast kennis ook attitude en vaardigheden belangrijk zijn voor magistraten. Ook bij SSR zal die ‘judgecraft’ het centrale begrip moeten zijn. De resultaten en inzichten die deze Zesdaagse hebben opgeleverd zullen zeker verder worden uitgebouwd in de nieuwe initiële opleidingen en permanente educatie, aldus Rosa Jansen.

Oud-advocaat en filmmaker Jaap Bakker was ter plaatste om een videoverslag voor SSR te maken.

 

Nieuwsoverzicht