Hoe actief mag en kan een rechter zijn in een civiele procedure? Waar liggen de grenzen bij het zoeken naar de waarheid? Hoe kun je een zo rechtvaardig en eerlijk mogelijk oordeel vellen binnen de mogelijkheden die er zijn? Wat te denken van de stelling dat waarheidsvinding een morele plicht is?
Zulke vragen stonden centraal in de zesde bijeenkomst van de Zesdaagse die SSR organiseert over allerlei facetten rond rechterlijke oordeelsvorming.
Deze collegetour werd op 25 maart gehouden bij de Raad voor de rechtspraak in Den Haag. Een kleine veertig deelnemers, vooral rechters uit de civiele sectoren, discussieerden daar met Fred Hammerstein, hoogleraar Geschilbeslechting op de CPO-Wisselleerstoel aan de Radboud Universiteit Nijmegen, staatsraad in buitengewone dienst en raadsheer in buitengewone dienst in de Hoge Raad en Ruth de Bock, vice-president van het Gerechtshof van Amsterdam en gepromoveerd op een onderzoek naar waarheidsvinding in de civiele procedure. Centraal stonden vragen rond de rol van de rechter in civiele procedures.
Verdiepend
Fred Hammerstein noemde de zesde Zesdaagse een succesvolle manier van reflectie over de manier waarop rechters tot een zo rechtvaardig mogelijk oordeel kunnen komen.
‘In civiele procedures is de rechter in zoverre lijdelijk dat partijen in beginsel zorgen voor het aandragen van de feiten op grond waarvan de werkelijkheid door de rechter zo goed mogelijk moet worden vastgesteld. Het begrip ‘lijdelijk’ kun je heel rigide en strak uitleggen. Dan heeft de rechter weinig ruimte om zelf actief te zijn om – binnen de grenzen die er zijn – zoveel mogelijk informatie te verzamelen om tot een rechtvaardig oordeel te komen. Dat standpunt echter is achterhaald. Tegenwoordig moeten rechters een meer actieve rol spelen bij het zoeken naar de waarheid, om daarmee een zo eerlijk en rechtvaardig mogelijk oordeel te kunnen vellen. De manier waarop die actievere rol vorm kan krijgen, levert nogal wat discussiepunten en vragen op.’
Kort door de bocht
Wat doe je als rechter als je ziet dat een voor de hand liggend verweer niet wordt gevoerd (bijvoorbeeld een beroep op verjaring)? Waar liggen de grenzen voor
de rechter als blijkt dat een vordering niet helemaal compleet onderbouwd is? In hoeverre mag een rechter zelf onderzoek doen naar feiten zonder ook zelf mee te procederen? Feiten aanvullen?
‘Het zijn allemaal fundamentele vragen en dilemma’s waar rechters in de praktijk mee te maken krijgen’, aldus Fred Hammerstein. ‘Ook zonder tot concrete oplossingen te komen, is het zinvol en verrijkend om elkaars standpunten over deze vragen te horen. Het praten over de kwaliteit van de rechtspraak, het niveau waarop we willen werken en de waarborgen die we in stand willen houden, kan niet genoeg gebeuren. Onze werkdruk is hoog, maar dat betekent niet dat we altijd maar kort door de bocht moeten gaan. En dus zullen we aanhoudend moeten blijven kijken naar manieren waarop we die kwaliteit zo hoog mogelijk kunnen houden. Als blijkt dat de mondelinge behandelingen van civiele zaken –zoals het geval is – steeds belangrijker worden, dan zal de rechter over goede communicatieve vaardigheden moeten beschikken. In hun scholing en opleiding moet daaraan dus aandacht worden besteed’, stelt hij.
Zevende
Hoewel de bijeenkomst in Den Haag formeel de laatste dag was van de collegetour, wordt op 27 mei a.s. in Utrecht nog een ‘Zesdaagse-ontmoeting’ georganiseerd. Op die middag vindt met als titel “De Zevende Dag” een reflectie plaats op het centrale thema van de collegetour; rechterlijke oordeelsvorming door prof. dr. Frank Fleerackers, rechtsgeleerde en rechtsfilosoof, hoogleraar Law and Jurisprudence aan de Katholieke Universiteit Brussel, tevens decaan aldaar. Hij promoveerde aan Harvard University op het onderwerp legal reasoning.
In lijn met de opzet van de collegetour is er voldoende ruimte voor een groot interactief moment waarvan de inhoud met opzet nog geheim blijft zoals ook de bij een zesdaagse horende slotceremonie. Het geheel vindt plaats in het Beatrix Theater te Utrecht.
Wilt u eerste rang zitten: schrijft u in, nu!
U kunt zich aanmelden door een e-mail te sturen naar events@ssr.nl of via het inschrijfformulier op www.ssr.nl