Dit artikel verscheen in een reeks over projecten gerealiseerd door een SSR-medewerker in directe samenwerking met een collega uit de praktijk.
‘De nieuwe ‘cursus’ Het Civiele Vonnis, bedoeld voor alle beginnelingen in het civiele rechtsgebied, is voor SSR een ‘paradepaardje’. Ik zou willen dat ik tijdens mijn opleiding in een leerteam had kunnen werken: samen met je collega’s leren over, en reflecteren op, het maken van een mooi, analytisch en goed gemotiveerd vonnis’, zegt Hester Wichers Hoeth, cursusmanager bij SSR en stafjurist bij de afdeling Handel van de rechtbank in Zutphen.
Hester Wichers Hoeth stond aan de wieg van het project ‘Herziening Civiele Vonnis’. Op 6 november vond de aftrap van het project plaats in Rotterdam. De reacties waren enthousiast, aldus Hester.
Nieuwe Leerfilosofie
‘Op de cursus Het Civiele Vonnis zoals die tot nu toe gegeven werd was wat commentaar’, vertelt de cursusmanager. ‘Vooral op de cursus zoals die aan de raio’s werd gegeven viel het een en ander aan te merken. Het duurde allemaal te lang. Het accent lag te veel op theorie en te weinig op de praktijk. Er was weinig tot geen verbinding tussen de werkplek en de cursus en de docenten die de cursus gaven waren niet hun opleiders waardoor raio’s te maken hadden met discrepantie tussen les en praktijk. 
Het was duidelijk dat er iets moest veranderen. En zeker met de leerfilosofie van de nieuwe initiële opleiding in het achterhoofd hebben we dat dus ook aangepakt’, vertelt Hester. Al snel werd de weg gevonden naar Joke Halk, rechter in Dordrecht, die als opleider al jarenlang succesvol werkt met een door haar bedachte schematische aanpak bij het maken van een civiel vonnis. ‘We hebben de manier van werken van Joke Halk verweven met de leerfilosofie achter de komende rio-opleiding en de SSR NEXT-gedachte. Zo ontstond een van de eerste nieuwe producten zoals die, als alles goed gaat, in de nieuwe initiële opleiding gebruikt gaan worden’, aldus Hester Wichers Hoeth.
Leerteams
De nieuwe ideeën, die nu in de pilot worden getest en in 2013 worden verwerkt in het programma voor de starters aan de initiële opleiding, heeft een vernieuwende didactische basis. ‘We volgen de leerfilosofie van de nieuwe rio-opleiding’, vertelt Hester Wichers Hoeth. Kernbegrippen daarbij zijn ‘een stimulerend leerklimaat met kennis en talent als uitgangspunten van de opleiding’, ‘een andere verhouding tussen opleider en rio’, ‘meer verantwoordelijkheid en zeggenschap voor de rio zelf’ en ‘het werken in leerteams’.
De nieuwe aanpak biedt een veel betere aansluiting tussen de werkplek en de opleiding omdat de opleiders met de docenten van de cursus Het civiele vonnis samenwerken bij het aansturen van de leerteams. Die leerteams hebben tot doel om de cursisten te laten profiteren van elkaar, van het sámen leren en oefenen in de praktijk’, aldus Hester Wichers Hoeth.
Na een tweedaags, inleidend en vooral theoretisch onderdeel dat centraal gegeven zal worden, volgen vijf middagen, die georganiseerd worden in een aantal regio’s waarbij vooral het schrijven centraal staat. Daarnaast wordt zowel aan de collega’s in opleiding als aan de opleiders intervisie aangeboden. In dat kader kan men onderling onderwerpen bespreken die relevant zijn voor een beter leerklimaat.
‘In zo’n open leerklimaat krijgt de rio veel ruimte om de eigen opleiding optimaal in te vullen – zonder onnodige struikelblokken – , en vooral met veel inspiratie en motivatie vanuit de groep’, aldus Hester Wichers Hoeth. Voor sommige opleiders vraagt deze manier van werken wellicht nog een zekere mentaliteitsverandering, meent zij, maar al met al ziet de toekomst er volgens haar rooskleurig uit. ‘De reacties van de opleiders tijdens de kickoff geven mij de zekerheid, dat er ook van hun kant alles aan gedaan zal worden om de nieuwe manier van werken te laten slagen’, zegt Hester Wichers Hoeth.
‘Analyseren, Motiveren en Oordeelsvorming’
Joke Halk is al twintig jaar rechter en momenteel werkzaam in de rechtbank Dordrecht in de civiele sector. Als opleider zag zij tientallen raio’s voorbij komen die zij begeleidde bij hun opleiding en werk. Voor hen bedacht zij een schematische aanpak waarmee het leren schrijven van een civiel vonnis makkelijker werd.
Vele wegen leiden naar Rome
Zelf wil Joke Halk haar bijdrage aan de pilot Civiel Vonnis Schrijven niet al te zwaar aanzetten. ‘Voorop wil ik graag stellen dat ik natuurlijk niet het Ei van Columbus heb uitgevonden’, zegt ze bescheiden. ‘Vele wegen leiden naar Rome, en een civiel vonnis kun je op vele manieren maken. Maar de manier waarop ik werk blijkt, gelukkig, erg succesvol in de praktijk. Daarom is SSR samen met mij deze pilot gestart. Ik vind het een hele eer om daaraan mee te doen.’
Cruciale uitgangspunten bij haar manier van werken zijn ‘Analyseren, Motiveren en Oordeelsvorming’. Joke Halk: ‘Om een goed civiel vonnis te kunnen maken, heb je die drie hoofdcompetenties nodig. Voor het maken van een goede analyse heb ik een schema gemaakt. Van die drie onderdelen is het analyseren van de zaak het meest technische onderdeel; het is als het ware een schema van het recht in de zaak. Vrijwel iedereen kan dit leren en aan de hand van het schema controleren of men de zaak goed begrepen heeft. Ook de opleider kan eenvoudig zien of de analyse juist is. Het motiveren wordt al lastiger, maar ook hierbij blijkt het schema een goed houvast. Bij motiveren gaat het ook om techniek, maar het is creatiever dan analyseren. Dit vinden raio’s meestal het moeilijkste.
Oordeelsvorming
Een van de moeilijkste onderdelen om aan te leren bij het maken van een civiel vonnis is het vormen van een oordeel, meent Joke Halk.
‘Het komt vaak voor dat technisch niet al te sterke raio’s een aardig vonnis maken omdat zij op hun gevoel een redelijke beslissing nemen. Dat heb ik liever dan een technisch sterke raio die een prachtig verhaal maakt, maar met een rare uitkomst. Het vormen van een oordeel is een heel interessant aspect van de opleiding. Daar moet veel aandacht voor zijn – en zeker ook voor de intuïtieve kanten die een rol spelen bij oordeelsvorming. Daarom komt oordeelsvorming zo ruim aan bod in mijn bijdragen aan de cursus’, zegt zij.
‘Het tijdsbestek is natuurlijk kort. Maar met een goede follow-up in de praktijk, bij de eigen opleiders, biedt deze opzet wel een prima uitgangspunt om te leren oordelen in soms moeilijke kwesties’, aldus de auctor intellectualis achter de schematische leermethode.