Het ontwerp voor de nieuwe initiële opleiding ZM krijgt steeds meer vorm. Veel sterke punten van de huidige raio-opleiding vinden opnieuw een plek in dit ontwerp. Kwaliteit staat zoals altijd voorop. Maar juist om die kwaliteit en de aantrekkelijkheid van de opleiding te waarborgen staan er ook veranderingen op stapel. Een veranderende rol voor de ‘rio nieuwe stijl’ en de praktijkopleider, de introductie van leerlijnen en een module algemeen en een nieuw vormgegeven samenhang met de initiële opleiding van het OM zijn hier aansprekende voorbeelden van. “Wij streven er naar het ontwerp vernieuwend te laten zijn, maar tegelijkertijd herkenbaar en stimulerend”, vertelt Annemiek Huigen, rechter in Amsterdam en projectleider nieuwe initiële opleiding ZM namens SSR.
Rol praktijkopleider
In de nieuwe leerfilosofie is veel aandacht voor de rol die praktijkopleiders spelen bij het opleiden van de nieuwe rio’s. Een van de uitgangspunten is dat de opleiding plaats vindt in een stimulerende leeromgeving. “Een rio moet zich gestimuleerd voelen om het te hebben over datgene wat het werk moeilijk maakt en over de behoefte aan aanvullende kennis. 
Zo creëren we een optimaal leerklimaat”, aldus Huigen. Ook de toenemende aandacht voor de zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid van de rio heeft gevolgen voor de rol van de opleider. De rio zal straks zelf ook invloed hebben op wat en hoe hij leert.
De rol van opleider zal veel meer richting die van een coach gaan dan die van een beoordelaar. Huigen: “Een gesprek met de opleider moet een vruchtbare uitwisseling zijn die resulteert in aandachtspunten voor de komende periode.” Om deze situatie te bereiken zal de beoordelingsstructuur voor de nieuwe opleiding kritisch bekeken worden. Daarbij blijft de kwaliteitstoets essentieel; alleen de rio’s met de juiste capaciteiten en vaardigheden zullen de opleiding kunnen afronden.
Bij het ontwerp en de invulling van de opleiding, waarvan een groot deel de komende maanden plaats vindt, zijn ook diverse opleiders uit de verschillende regio’s betrokken. Geïnteresseerden in het onderwerp zijn welkom op de Dag van de Praktijkopleider (1 november in Utrecht), waar ook aandacht zal zijn voor de veranderende invulling van de functie.
Algemene leerlijn en module algemeen
Een andere belangrijke verandering die nu al duidelijk is, betreft de introductie van leerlijnen. Door middel van een leerlijn is de ontwikkeling van de rio gedurende de hele opleiding zichtbaar en wordt een goede overdracht/overgang tussen verschillende onderdelen van de opleiding gewaarborgd. “Dit voorkomt versnippering van de opleiding”, vertelt Huigen.
De meer ambachtelijke vaardigheden, zoals zitten en schrijven, ontwikkelen de rio’s net als voorheen binnen de rechtsgebieden. Daarnaast volgen de rio’s straks een doorlopende algemene module waarin overkoepelende vaardigheden en thema’s een plaats zullen krijgen. Te denken valt aan professionele attitude, feedback en intervisie en internationaal recht. Huigen: “Met het opzetten van een algemene leerlijn krijgen deze onderwerpen de aandacht die ervoor nodig is. Dit biedt ook ruimte aan de rio’s voor invulling van de eigen verantwoordelijkheid voor het leertraject, doordat zij de te behandelen thema’s zelf mee kunnen bepalen.”
Samenhang met de initiële opleiding van het OM
Een wezenlijk verschil met de huidige raio-opleiding is uiteraard het feit dat de initiële opleidingen voor de ZM en het OM straks afzonderlijk verzorgd zullen worden. Bart van Meegen is raadsheer bij het Hof Den Haag en betrokken bij het project nieuwe initiële opleiding ZM. 
Hij inventariseerde de wenselijkheid en mogelijkheden om ZM-stages bij het OM onderdeel te laten uitmaken van de nieuwe opleiding en om gedeeltes van het programma gezamenlijk te verzorgen. “Samenhang is wel degelijk gewenst”, vertelt Van Meegen. “Er bestaat een sterke behoefte bij zowel de ZM als het OM om de toekomstige rechters en officieren met elkaars werkzaamheden kennis te laten maken.”
Ondermeer in een enquête polste het projectteam bij de ZM en het OM hoe wederzijdse stages straks vorm gegeven kunnen worden. In een gezamenlijke bijeenkomst is hier eind augustus verder over gediscussieerd en is gekeken naar de mogelijkheden voor gezamenlijke leeractiviteiten. Uit de discussie komt onder andere naar voren dat het van belang is om in de OM- en ZM-stages te focussen op die onderdelen van het werk binnen de andere organisatie die in het dagelijks werk op zitting niet direct zichtbaar zijn. Ook bleek dat er behoefte is om, naast de gezamenlijk te volgen inhoudelijke strafrechtelijke cursussen, ook gezamenlijke leeractiviteiten te ontwikkelen op terreinen als de professionele attitude. De projectgroepen verwerken de uikomsten in het ontwerp voor de nieuwe opleidingen.
De oplevering van ontwerp voor de nieuwe initiële opleiding ZM staat gepland voor eind 2012. Naar verwachting zullen de eerste “rio’s nieuwe stijl” in de tweede helft van 2013 met hun opleiding beginnen. Kijk voor meer informatie op projectpagina op de website van ssr.